Project X

 

By Mezemir Girma

 

 

“Once in power, the Nazis implemented racial laws and policies that deprived Jews, Black people, and Roma (Gypsies) of their rights,” reads part of an article from the United States Holocaust Memorial Museum. The same model seems to have been copied and implemented on the members of various victim ethnicities in Ethiopia over the last three decades. A phone call or a request to visit their bosses’ offices that is reaching individual government employees these days must be part of a bigger covert program which is cascading from the constitution. People who are increasingly caught by other complicated life and national issues these days almost forgot it as something which is part of their everyday lives. This activity which we are dealing with is the implementation stage of the sinister ethnic-centered policy. How could one ingest this act which is more of like adding gas to burning fire at this time of juncture Ethiopia is in? Such seemingly trivial issues like ethnic profiling of government employees should awaken Ethiopians or humanity at large. 

Citizens of this country suffered immensely for three decades and their plight doesn’t seem to abate to date. Since the obsession with divide and rule is in the mindset of the politicians who were brought up by the TPLF is it could take us a long way to come out of it. Depriving communities of their rights, silently working on minimizing their population, economic deprivation, all type of influence have been experimented in this country. Human rights violations range from individual ones to big scale. Vanity from the world over has been copied and inflicted upon the people.  

“Hello Mr X. A new form that every employee should fill in has come. Please tell us a few pieces of information and let us fill it on your behalf. First, could you tell us your ethnicity?” This is a call that employees of Federal institutions have been receiving these days. None seems to care, they simply comply. That is at least what I noticed. Only a few raise the issue among friends’ circles.  The registration process has not been questioned by serious personalities, journalists or people concerned. No one seems to deter it. So far, they call and ask those who they think don’t resist the scheme. A social media post from Hawassa disclosed that the registration was underway there and a considerable number of university staff responded as Ethiopians. A few other teachers and staff said that they were asked for place of birth. Just like those Kebele officials in Addis Ababa who went to each household and found out the ethnicities of the residents a few years ago, this one is going smoothly. I just treated the issue here only because they are doing it without a little shame. Who knows about other secret works they are doing?

A few months ago, there was a wind of it. Certain people whom I don’t exactly remember for the time being posted on their social media platforms about the issue. Some of them wrote a few lines opposing the scheme, but the rest just posted photos of notices from the noticeboards of their work places. Those notices required employees of agencies in Addis Ababa and Federal institutions to report to the human resource departments and inform the ethnic groups they belong. Now, the silent work has come to every town in the regions. This may not sound like a surprise. Yes, the Constitution of the Federal Democratic Republic of Ethiopia is centered on ethnicities than citizens – “We the Nations, Nationalities and People of Ethiopia … our common destiny can best be served by rectifying historically unjust relationships … Every Nation, Nationality and People in Ethiopia has an unconditional right to self-determination, including the right to secession.” – a time bomb!  The question in my mind is who is the mastermind of the ethnic-profiling underway at this time and for what purpose?

Politicians who ruled the country for 27 years with an iron-grip used ethnic difference as a means of divide and rule. At that time it was common to hear them speak the issue in public. I remember one mentioning the percentage of employees in Addis Ababa and the need for balance. This answer he brought in response to the question on the unfair distribution of power and resources exposes what sort of calculations they were making. At this time that miscalculation seems to be the guiding principle too. That time could be one in which the politicians and local cadres were almost free and calm to table such issues. They were just issues and the actions they made were more of done backstage than now. At this time of war, increasing cost of living, unrest and almost all type of problem in the country, what use could be ethnic profiling of employees? Won’t it be better to seek a means to rally the population to support in the rebuilding of the nation! It is clearly dousing the dying nation with gas. An escalation of the problems we have could be from those who want the nation crumble than a responsible administration that is ruling a country.

Ethnic profiling and any actions related to dividing the people should halt and the mother of all these vice, the constitution, should be revised accordingly. The current action seems to be in line with what the TPLF led system did when they came to power by the name of putting the ethnic group of people on Kebele identification cards which they used to discriminate against those who they labeled unfriendly. For the current system which promised such fancy ideas as it will give a national identification card and focus on nationality than ethnicity, this seems to be a paradox and puts their undelivered promise in question. The racial laws and policies could be meant to deprive employees of their rights and ethnic groups’ representation at government agencies if not introducing a pre-1994 Rwanda like ethnic quota. If an employee reshuffle or any sort of decision follows this, it will result in a mess. That is in the minds of employees since at this time the administrations terminated employment. They could be planning to use ethnic background than merit. Until that nobody knows what the future holds for Ethiopians.  

“Oh! Mezemir? He is always in a pensive mood”

A note from seven years ago

Two of us at Minelik's Window on our way to the Moja Trade Fair and Bazaar
 

For a year or so she illuminated my life. You know, by way of teaching what civilization is, what resources the English language has, how the America way of life goes, what life is on the whole and what have you! Did I go out of town for a hike before I met her? Not really! Did I swim? Not really! Did I frequent nightclubs or Azmari bets? Not at all! Did I dance? No! No! No! Did I? I know my limited self! I know what limits me too. 

Don’t take it to be like being a girlfriend or a lover. That is not the case. The first time I saw her was at the university. The day I met her I really appreciated the reason why she came here. I was moved! She was a volunteer. Almost everything I tried ever since, failed on or succeeded in seems because I met her. The morning I met her at the staff lounge, I promised to be a good brother to her. And I hope she proved a sister. A sister three years older than me. Not only to her, was the same true with the other American volunteer who was as old as her. They enjoyed what a brother could offer. Erica was an Asian American, and her other friend an African American.   

I know how beauty after beauty came along. It could be a dozen of them. But I was not ready for love. How one of my older colleague got mad at me! He explored life more than I did. At least he has a daughter who is my age. He said I had wronged girls and love. "You will regret how mean you are to these girls!" he warned me.You know he is of the generation before us and takes every encounter with girls to be of love. I didn’t mean it though. 

This piece of writing is meant to serve me as a reminder of what I should contribute in remembrance of our friendship. As I owe much to it, I know I should dedicate a few pages to that purpose. Just a few moments before I went to class this morning, I started to write something and wait for the right time to complete it. Now in this chilly evening at Debre Birhan I am scribbling to add a few lines to that start. 

Something struck my mind this morning. It was when I was exercising. It was the American exercises she gave me that I was doing. They are from the insanity videos. A number of exercises! I wish I did them over the years. I would really be in shape. “How every out of shape guy tells me to rest during this hike!” she once said. I was not the one though.

One evening I was with her in a hut at a hotel. She sat with her Ethiopian boyfriend who used to come from Addis. He had a weird habit of kissing her whenever they were with me. I call it weird and she shared my feeling too.  That night also she got mad at him. “Don’t kiss me in Mezemir’s presence. He will be nervous!” Surprisingly, there was another American girl next to me who kept saying, “Mezemir, don’t keep quiet!” When the Banker boy gave my friend a relief from the kiss, she said something that still lingers in my mind to the other American girl, “Mezemir is always in a pensive mood!” I was really mesmerized to hear her genuine view of my permanent state. Since I was nervous and always in the phobic state, her statement was really descriptive. If I kissed the American girl next to me, it would be a kissing spree! We are reserved in our nature. I would not go down as such. How that young Addis Abeban’s affair with the girl ended is really miserable. She dumped him. As I sat by a roadside cafeteria, I saw him going back and forth from her house to another volunteer’s house at the teachers’ college. That volunteer came with him during the third trip and helped him beg her, but to no avail. She told me that he loved America more than her that she dumped him.    

There are a number of observations she made about love in Ethiopia or myself in particular. “I want to see Mezemir fall in love,” would she say looking at my eyes for a response. I didn’t give a shit though. “I really don’t know how Ethiopians don’t care about love,” she would say every day she thinks about the issue. “You start an affair with Mezemir and extend your contract for two years!” she advised the African American girl. “I know you that love her!” she striked! That was true. How do they know what we feel? Could it be how the CIA trains them to know what we think at any given moment. The love I felt towards that African American girl was not there for the other girl who begged for a couch at my place for a night. Confession!

“I know you can be a good husband for an American girl,” she once said to me. I am not sure about that. That could be either because Ethiopian girls are getting increasingly beautiful or I don’t have a good taste for American girls as I might have for my compatriots. My feeling is divided though!

Why do I tell you all this!

And finally, recently, after seven solid years, what Erica, my sister, promised to offer me is coming along. It made me think about all the days we spent.

To be continued and edited.

ኢትዮጵያ ሆይ! ወደ ምግባር ምህዋርሽ ተመለሺ እየተባልሽ ነው!

 

የመጽሐፍ ዳሰሳ

በመዘምር ግርማ

ግንቦት 15፣ 2014 ዓ.ም.

 

የመጽሐፉ ርዕስ - በዝምታ ውስጥ

ደራሲ - ስንታየሁ ገብረጊዮርጊስ

የታተመበት ዘመን - 2012 ዓ.ም.

የገጽ ብዛት - 171

ዘውግ - አጫጭር ጽሑፎችና ግጥሞች

 

መግቢያ

በእንግሊዝኛና አማርኛ ቋንቋዎች ልዩ ልዩ መጻሕፍትን የጻፉት የደራሲ ስንታየሁ ገብረጊዮርጊስ መጻሕፍት በሰፊው ያልተሰራጩና ይህኛውም መጽሐፍ በአጋጣሚ ካልሆነ የማይገኝ ነው፡፡ ደራሲው ስለ ራስ አበበ አረጋይ ቤተመጻሕፍት በአማራ ቴሌቪዥን የተላለፈውን ዝግጅት ባዩ በማግስቱ ከአዲስ አበባ ወደ ደብረብርሃን ሊያገኙኝ መጥተው መጽሐፉን ከሌላኛውና ‹‹በረከት›› ከተሰኘው መጽሐፋቸው ጋር ስላበረከቱልኝና ስላገኘሁት ደስተኛነቴ ወደር የለውም፡፡ ከአንድ ዝም ካለና በዕድሜና በትምህርት ከጎለበተ ሰው ጋር ለማውጋት መቻል መታደል መሆኑን ተገንዝቤያለሁ፡፡ ወጋችንን እንደመግቢያ በመጠቀም ወደ መጽሐፉ አመራሁ፡፡ መጽሐፉን ማንበቤም ደራሲውን የተሻለ ለማወቅና የሚያነሷቸውን ጭብጦች አገራዊ ጠቀሜታ እንዳሰላስል አስችሎኛል፡፡ እንደ ወትሮዬ ሁሉ በአገራችን ካለው የመጻሕፍት ህትመት፣ ስርጭትና ውይይት ችግር አንጻር ስንት ስራዎችና ደራስያን ተደብቀው ኖረው ይሆን ስል ራሴን ጠየቅሁ፡፡

 

ቋንቋውና አቀራረቡ

የልዑል በዕደማርያም ትምህርት ቤት ተማሪ የነበሩት ደራሲው የአማርኛን ሥነጽሑፍ ከዮሐንስ አድማሱ፣ እንዲሁም እንግሊዝኛን በአንድ ጊዜ ከሦስት መምህራን (ማለትም ሰዋስው፣ ጽሑፍ፣ ንግግር ከሚያስተምሩ) ቀስመዋል፡፡ ከቤተክሕነት ትምህርትም የቀሰሙት ክህሎትና ዕውቀት በቋንቋና የሃሳብ ፍሰታቸው ላይ ይንጸባረቃል፡፡ ይህንን ለማለት የቻልኩት ትክክለኛውን የአማርኛ ፊደል በትክክለኛው ቦታ (ሞክሼ ሆሄያትን አስመልክቶ) በመጠቀማቸው፣ የቋንቋ ፍሰቱን በመጠበቃቸውና የፊደል ግድፈት እንዳይኖር በመጠንቀቃቸው ነው - ከብዙ በጥቂቱ! እኔ በግሌ የአማርኛ ሞክሼ ሆሄያትን በመጠቀም ረገድ የትርጉም ስራዬን ስሰራ ተቸጋግሬ ነበር፡፡ የአምሳሉ አክሊሉን መጽሐፍ ተጠቅሜ ነበር ፊደላቱን ልለቅም የቻልኩት፡፡ አማርኛዬም በእንግሊዝኛ በመበረዙና የንግግር ቃላት ስለሚበዛበት መደበኛ አጻጻፍን ለመከተል የፈጀብኝን ጊዜ አውቀዋለሁ፡፡ ተሳክቶልኝ ከሆነ አንባቢ ይፈርዳል፡፡ በነገራችን ላይ በዚህ ጽሑፍ ፊደል አልለቀምኩም፡፡ ደራሲ ስንታየሁ ግን ያለፉበት ጥራት የነበረው ትምህርት ያንን ሳያቀልላቸው አልቀረም፡፡ የሚጠብቅና የሚላላ ፊደል ባለበት ሁሉ በቅንፍ ውስጥ ጠብቆ ወይም ላልቶ መነበቡን በመጽሐፉ ሙሉ አመልክተዋል፡፡ ይህም በተወሰነ መልኩ ሐዲስ ዓለማየሁ የሚጠቀሙበትን የመሰለና ሃሳባቸው በትክክል ለተደራሲው መቅረቡን ለማረጋገጥ የሚጥሩ ጠንቃቃ ፀሐፊ መሆናቸውን የሚያመላክት ነው፡፡ በሁለት ክፍሎች ማለትም ‹‹ቅይጥ›› እና ‹‹ሃሳብን በስንኝ›› በሚሉ የቀረበ ነው መጽሐፉ፡፡ መጀመሪያው ልዩ ልዩ ምልከታዎቻቸውን የሚያሳዩባቸው ዝርው ጽሑፎችን ሲይዝ፤ ሁለተኛው ደግሞ የግጥሞች ስብስብ ነው፡፡

 

‹‹ቅይጥ›› ውስጥ የተቀየጠው ምንድነው

በመጽሐፉ እንደተገለጸው የአርታኢ ብዕር ያላያቸው ጽሑፎችን በዚህ ክፍል እናገኛለን፡፡ ይሁን እንጂ ከደራሲው እንደወረደ ሃሳባቸውን ማግኘታችን ለአንባብያን ትልቅ ዕድል ነው፡፡ ለእርሳቸውም የመጻፍ ነጻነትን ይሰጣቸዋል፡፡ ያንን የአስተያየት ፍለጋ ረሃባቸውን ባያስታግስላቸውም ሳነብ ያገኘሁትንና የተሰማኝን አንዳንድ ሃሳብ ልሰንዝር፡፡ በመግቢያው በተነሣው ሃሳብ መሰረት በቅይጥ እንጀራ የተመሰለው ይህ ክፍል እውነትም ብዙ የተቀያየጡ ምልከታዎች አሉበት፡፡  ‹‹ያልጨረስናቸው ውይይቶች›› በሚለው ርዕስ ስር ከተነሱት አንዱ ታሪክ ነው፡፡ ከአንባብያን እስከ ታሪክ ምሁራን ድረስ የሚያከራክረው የታሪክ አጻጻፍና ትንታኔ ጉዳይ ተዳሶበታል፡፡ ጽንፍ የሚይዙና ሚዛናዊነት የጎደላቸውን ጸሐፍትን ጨምሮ የታሪክ ጸሐፊዎችን በአራት የሚከፍለው ይህ ክፍል ለማሳያነትም የዳዊትና የጎልያድን ታሪክ እስራኤላውያን፣ ፍልስጤማውያንና ዘመናዊ የታሪክ ጸሐፍት እንዴት ያዩታል የሚለውን በአብነት አስቀምጧል፡፡ በቅርቡ በዩኒቨርሲቲ አንደኛ ዓመት ኮርስነት ይሰጥ ተብሎ ዕቅድ ተይዞለት ሳይሰጥ የቀረው የታሪክ ትምህርት የተስተጓጎለው ምክንያት በፀሐፍት አለመስማማት መሆኑ ይታወሳል፡፡ ‹‹የታረቀ የታሪክ ፀሐፊ በሌለበት፣ የታረቀ ታሪክና ሕዝብ ሊኖር አይችልም፡፡›› (20) የሚለውና ሌሎችንም ቁምነገሮችን በርዕሰ ጉዳዩ ላይ የሚያነሣሣልን ይህ መጽሐፍ እውነትም ያልጨረስናቸው ምናልባትም ያልጀመርናቸውን ውይይቶች ይነካካልናል፡፡

በማስከተል የቀረበው ባህል ሲሆን የጽንፍን አላስፈላጊነትና የመካካለኛውን ዓይን ጠቀሜታ ይጠቁማል፡፡ ባህሌ ተዋጠብኝ ከሚል የቅራኔ ምንጭ እስከ ባህል ባህርያትና ተያያዥ ጉዳዮች የቀረበበት ሁኔታ ካለፈው የታሪክ ያላለቀ ውይይትነት ጉዳይ ጋር የሚስማማ ነጥብ ነው፡፡  እንግዲህ ቀጥሎ የመጣው ሌላው የየክርክሮቻችን ጉልህ ነጥብ ጀግንነት ነው፡፡ ‹‹አንድ ሕዝብ የሚኮራባቸውን ጉዳዮች ፈጽሞ በመገኘት›› የጀግንነት ካባን እንደምንደርብ በማስገንዘብ ቃሉ የተሸከመውን ሃሳብ አብራርተዋል፡፡ የጀግንነት ታሪክ አጠቃቀማችን፣ ዓለም ሁሉ ጀግና እንዳለው፣ በየዘርፉ ጀግና እንዳለና የተከፋፈለ ህብረተሰብ ደግሞ የየራሱን ጀግና እንደሚፈልግ ተገልጧል፡፡ የአንድ ብሔራዊ ጀግና ሃሳብ በአሁኑ ወቅትም ሆነ በፊት ሲነሳ የቆየ ጉዳይ ነው፡፡ ደራሲው የጫሩትን ክብሪት ተጠቅመን ይህን አጨቃጫቂ ጉዳይ ወደ ጠቃሚነት ማሸጋጋር ሳይኖርብን አይቀርም፡፡

ቀጥሎ ያልፀዱ አመለካከቶችና ልማዶች ይከተላሉ፡፡ ምን አለበት? ወይም ምን ችግር አለው? የሚለውን ሃሳብ ሳነብ ሕጋዊነትን ወደ ጎን በማድረግ በምን አለበት እሳቤ መጥፎ ስራን የሚያራምዱትን አስታወስኩ፡፡ አጥፍተው የሚሳደቡትንም እንዲሁ፡፡ ጥሩ የሰራንም የሚያንቋሽሹትን ወይም እንደ ደራሲው ዕይታ ‹‹ምን ችግር አለው እያሉ ሕግን የሚያከብሩ ዜጎችን ማቃለል›› ላይ ለማሰብና ለማስታወስም ዕድል አገኘሁ፡፡ ሕግን ማክበርን፣ ሕጋዊ ዳኝነትንና ባህላዊውን ሕግ በተወሰነ መልኩ ለመተዋወቅ ቻልኩ፡፡ እነዚህ ሃሳቦች ሲቀርቡ ሃሳቦቹ ብቻ ሳይሆኑ በደራሲው ሕይወት ገጠመኝ የተከሰቱ አብነቶች እንደ ጌጥ ጣል እየተደረጉ ነው፡፡ ይህም ፈገግ እያስባለ ወይም እያስገረመ የአንባቢን ስሜት ለመያዝ የሚጠቅም ነው፡፡

እንዴት ቢንቀኝ ነው የሚለው ምንባብ ደግሞ አባባሉ በተለይ በአለቆች ዘንድ የተለመደ ነው ይሉናል፡፡ ናቀኝ ወይም አላከበረኝም በሚል የተሳሳተ አተያይ የበላይ አለቃ የበታቹን ይጎዳል፡፡ የበታችም ቢሆን ሲጎዱት ምን ችግር ሊያመጣ እንደሚችል በደልን መሸከም በማይችሉ ሰዎች የቤት ሰራተኞችን ጨምሮ መመልከት ይቻላል፡፡ ቂም በቀልን ተሸክመን የምንኖርና ሌላውን ለመጉዳት የመሞከር አባዜ ያለን ህብረተሰብ መሆናችንን በዩኒቨርሲቲ የቃል ተቋቁሞ ጊዜ በነበረ ጥያቄና መልስ የገጠማቸውን የበቀል ጉዳይ አካተዋል፡፡ ይህች ችግር ያጋጠመችን ሁሉ ምስክሮች ነን፡፡ እስኪ ከባለሥልጣን አንጻር ያለውን የበቀል ዱላ በዚህ ጥያቄያቸው እንለፈው ‹‹እንደሚመስለኝ ኢትዮጵያ ውስጥ፤ የሚፈጽሙትን ሕገ-ወጥ ተግባር ለመሸፈን ሥልጣን ጊዜያዊ ዕድልን ስለሚሰጥ ይሆን?›› (54)፡፡   

ያልሆኑትን ማስመሰል የሚለው ጽሑፍ ይከተላል፡፡ መንስኤው ምን ይመስላችኋል? ለምን ያልሆነውን እናስመስላን? ውሸትን ምን አመጣው? ‹‹ማስመሰል ሰው በራሱ ያጎለበተው ትልቁ ድክመቱ ነው ብዬ ነው የምወስደው›› የሚሉን ፀሐፊው ይህ ጉዳይ በፖለቲካ ጭምር እንደሚገባና ስር የሰደደ እንደሆነ ታዝበዋል፡፡ በስልጣን ማስመሰል፣ በትምህርት ማስመሰል፣ በዕውቀት ማስመሰል የመሳሰሉ የማስመሰል ዓይነቶችን ዳሰው ሲያበቁ ሳይማር ተማርኩ የሚለውን አስመሳይ አስመልክተውም ‹‹መሐይምናን በበዙበት አገር ፊደል የቆጠረም ምሁር ነው፡፡›› ይሉናል፡፡  አዎ፣ እንቧጮ የበዛበት ጫካ ተብዬ! በሃብት ማስመሰል ላይ ሳይኖረው አለኝ የሚል ብቻ ሳይሆን እያለውም አበድረኝ እንዳይሉት የለኝም የሚል አለ፡፡ በሁሉም ረገድ በየምክንያቱ ዓለም የአስመሳዮች ምሽግ ናት፡፡

ምን አገባኝ በሚለው ቀጣይ ጽሑፍ ኃላፊነታቸውን በማይወጡ ሰዎች ላይ ሃሳብ ተሰንዝሯል፡፡ ሌላውም ኃላፊነቱን ሊወጣ ቢሞክር ምን አገባህ የሚል ሃሳብ ይከተላል፡፡ ይህ መሆኑ የሚያስከትለውን ከኃላፊነት መራቅና ደንታቢነት ማሰብ ነው፡፡ የዚያ ድምር ውጤት ደግሞ ሳናውቀው ማጥ ውስጥ ይከተናል፡፡

የጫጫታ ዓለም በሚለው በተከታዩ አስተያየታቸው የፌስቡክና ዩቱብን ጫጫታና ጩኸት ይተቻሉ፡፡ የዚህ ጫጫታ መልክ አለመያዝ ችግርም በፖለቲካ ፓርቲዎች እውነትን የማያውቅ ጫጫታ ይስተዋላል ይላሉ፡፡

የተጠቂነት አስተሳሰብ የሚል ርዕስ ባለው በቀጣዩ ሃሳባቸው እንደሚሉት በዓለም ላይ ነጮች በህብረተሰባቸውና በአገራቸው ላይ የበላይነት ስነልቦናን ለማስረጽ ሲሞክሩ ጥቁሮቸ ግን በተቃራኒው በበደል ላይ ያተኮረ የተጠቂት አስተሳሰብ አዳብረዋል፡፡ በደሉ የለም ለማለት እንዳልሆነ የገለጹት ጸሐፊው በተጠቂነትና በደል ላይ ማተኮር ተበዳዩን ራሱን እየጎዳ እንደሚሄድ ያሳዩናል፡፡ የስነልቦና ሽንፈቱን ወደ አገራችንም ያመጡትና ጥቁር አሜሪካውያን ላይ እንደረበበው የሽንፈት ስነልቦና ሁሉ ኢትዮጵያም ውስጥ ብሔረሰቦች ያንን እንደያዙ ይተቻሉ፡፡ ‹‹እውን የብሔረተኝነት ስሜት ካለተጠቂነት አስተሳሰብ መራድ አይችልም እንዴ?›› ሲሉ ያጠይቃሉ፡፡ ይህን የተጠቂነት ስሜትም ወደ አብንም አንዳይሻገር ይሰጋሉ፡፡

ሌላው በታዳጊ አገሮች ከምግብና ከዲሞክራሲ እየተባለ የሚነሣውን ሃሳብ ‹‹ዳቦና ነፃነት›› በሚል ያዩት ይከተላል፡፡ ክርክሩ ለምንና በማን እንደሚነሣ እንዲሁም አካሄዱ እንዴት እንደሆነ ጽሑፉ መነሻ ይሆናል፡፡ 

ማንነት እና መደመር በሚለው ክፍል የማንነት ፖለቲካን ያስረዳሉ፡፡ በቅርቡ በአገራችን ከመጣው ለውጥ በኋላ የተነሣውን የመደመር ጥያቄንም ይነካኩታል፡፡ መደመር የሚለውን ሃሳብ ከሂሳብ ህጎች አንጻር በማንሳት ዩኒየን፣ ኢንተርሴክሽን፣ የሚደመረው ውስጥ ኔጌቲቭ ነው ፖዘቲቭ መብዛት ያለበት የሚሉትን በማንሳት ሃሳቡን ወደ ፖለቲካ ትንታኔ ይወስዱታል፡፡ ብሔር አገር ማለት ሆኖ ሳለ በአገራችን ውስጥ ላሉ ህብረተሰቦች የብሔር ማዕረግ መስጠቱ ያለውን አንደምታ የተነትኑና ነገሩ ወዴት ሊያመራ ነው ይሉናል፡፡ ብሔረ-ሰብ አገር ውስጥ የሚኖር ህዝብ ስለሆነ እሱን ይመርጣሉ፡፡ ነገሩን ወደራሳቸው ብሔረሰብ ወስደውም የአማራ ህዝብ ራሱን እንዴት በዘር ማደራጀት እንደሌለበት የነበራቸውን ሃሳብ ያቀርቡልናል፡፡ የፕሮፌሰር አስራትን ሃሰብ በወቅቱ ቢቃወሙም አሁን ግን እንደ አርቆ አሳቢ ያየዋቸዋል፡፡ አማራ ምን ዓይነት አደረጃጀት እንደሚያስፈልገው፣ ምን ዓይነት ኢትዮጵያዊነት እንደሚያስፈልግ፣ ምን ዓይነት መደመር እንደሚያሻ ዳሰው ከሌሎች ኢትዮጵያውያን ጋር በሠላም፣ በልማትና አብሮነት የሚኖር አማራን ማየት እንደሚሹ ጽፈዋል፡፡  ‹‹ፖለቲካ በጠቅሉ፣ ጨካኝና ማስተዋል የጎደላቸው ሰዎች የሚሰባሰቡበት መድረክ ይመስለኛል፡፡›› የሚለው ሃሳባቸው የአገራችንን የማንነትና ግራ የገባው ፖለቲካ ያጠቃልል ይመስላል፡፡ ሃሳቡ በተወሰነ መልኩ ‹‹ፖለቲከኛ ሁሉ የሚሮጠው ለሆዱ ነው›› ከሚለው የአንድ ወዳጄ ሃሳብ ጋርም ሊሄድ ይችላል፡፡ የአሁኑ አስተዳደር በምን ዓይነት ሁኔታ ይሂድ ለሚለው መነሻ አቅርበውልናል፡፡

ፓርቲዎችን ከመተቸት አልፈው የፓርቲ ምልክቶች ላይ አንድ ሃሳብ አቅርበዋል፡፡ ያውም ራሱን በቻለ ክፍል፡፡ የአገራችን የፓርቲ ምልክቶች እንስሳት ቢሆኑ በሚል ሰፋ ያለ ምልከታ አቅርበው ይህ አሰራር በውጪ አገራት የተለመደ መሆኑን ጠቁመዋል፡፡ የእንስሶቹን የታወቁ ባህርያት በመውሰድ እንጂ የተሰጣቸውን ባህላዊ ታርጋ በማስቀረት መሆን እንዳለበትም አሳስበዋል፡፡

በዝምታ ውስጥ ማየት በሚለው ክፍል ውስጥ በባህላችን ልብ ሳንላቸው ስለቆየንባቸው ጉዳዮች ያጠይቃሉ፡፡ በአጥር የተቀጠረ ግቢ ውስጥ እንደምንኖር፣ በጋቢና በሹራብ የተሸፈነ ገላ ይዘን እንደምንዞር፣ ለአዲስ ሃሳብና ለለውጥ ዝግ የሆነ የተባ አእምሮ እንዳለን፣ ባህልና ወጎቻችን በአብዛኛው በሆድ የታጠሩ መሆናቸውን እንዲሁም በራሳችን ሲደርስ ብቻ የሰው ጉዳት እንደሚገባን በምሳሌዎችና ምክንያታዊ ሃተታዎች አሳይተውናል፡፡

መጽሐፉን በጥሞና ላነበበው ለጥቅስነት የሚበቁ በርካታ ሃሳቦችም አሏቸው፡ ‹‹ጀግኖቻችን በአብዛኛው ከጦር ሜዳ የተገኙ የሆኑበትና ልማት የሚያለማና የፍትሕ አስከባሪ ጀግና የሌለን …›› ይሉናል፡፡ ራስን መርገም በሚለው ክፍል ለምሳሌ ‹‹አንዳንዶች (አገሮችንና ሕዝቦችን ጨምሮ ማለቴ ነው) ከሌሎች የበለጠ የተረገሙ ላለመሆናቸው እጠራጠራሁ፡፡›› (99) ይሉናል፡፡ እንደ እርሳቸው እይታም ከሁሉ የሚያሳፍር እርግማን ራስን በራስ መርገም ይመስለኛል ይሉናል፡፡ በስሜት በመነዳት የእርሳቸው ትውልድ ራሱን መርገሙን ያነሳሉ፡፡ ለዚህም መድኃኒት ይሆን ዘንድ ራሳችንን እንመርቅ ፣ በሽማግሌዎችም እንመረቅ ይሉናል፡፡

በተቃውሞ የዘለቀ ትውልድ የሚለው የቅይጥ ክፍል የመጨረሻው ነው፡፡ ከ1960ዎቹ እስከ 2010 ድረስ ያለውን ትውልዳቸውን ያልተሳካለት በማለት ይገልጹታል፡፡ አሁን ያሉትን የትውልዳቸውን ሰዎችም በሦስት ይከፍሏቸዋል፡፡ በፖለቲካ ትግል የደከመ፣ በተፈጠረው ለውጥ ውስጥ ድርሻ እንዳለው የሚሰማውና አሁንም የፖለቲካ ሥልጣን የሚሻ እና ከፖለቲካ ዉጪ ስራ የሌለው በፖለቲካ ድርጅቶች ተጠልሎ መኖር የሚሻ በማለት ነው፡፡ ወጣቱም ከነርሱ ትውልድ እንዲማር መክረው በቅራኔና ተቃዋሚ ፓርቲዎች በመፈልፈል የሚዘልቅ ትውልድ አያስፈልግም ይሉናል፡፡ እነዚህ ከላይ በክፍል አንድ ያየናቸው ሃሳቦች ራሳችንን ቆም ብለን ለማየት ልንጠቀማቸው የሚገቡ ሁለገብ ትችቶች ሆነው ታይተውኛል፡፡ ደራሲው ከንባባቸው፣ ከትምህርታቸውና ከሕይወት ምልከታቸው ያጋሩን ሃሳቦች አገራዊ ፍልስፍናችንን እንድናይ፣ ከሌለን በጥሞና አስበንና ተመካረን እንድናዘጋጅ፣ በዕውቀትና በጥሩ እሳቤም እንድንመራ ይጠቅሙናል ብዬ አስባለሁ፡፡ ለዚህም እስካሁን የመጣንበት አስቸጋሪ መንገድ ትምህርት ሰጪ ነው፡፡

 

ሃሳብን በስንኝ

ክፍል ሁለት ‹‹ሃሳብን በስንኝ›› የሚለው የግጥሞቻቸው ክፍል ነው፡፡ ከግጥሞች ጋር ያላቸውን ቁርኝት ጅማሮ በክፍሉ መጀመሪያ ላይ ሲገልጹ የቤተክህነት ትምህርታቸው ያስገኛቸውን ጥቅም አንስተዋል፡፡ ብዙዎቹ የኢትዮጵያ ደራስያን የቤተክህነት ትምህርት እንዳላቸውና ያም ለሥነጽሑፍ ስራዎቻቸው ስንቅ እንደሆናቸው ይታወቃል፡፡ ከእርሳቸው ሁኔታ ጋር የሚቀራረብ ታሪክ ያላቸው ባለቅኔው መንግሥቱ ለማ ናቸው፡፡ እርሳቸው የአማርኛ ግጥምን ከሁለት መስመር ግጥምነት አውጥተው ባለ ረጅም መስመሮች ያደረጉ መሆናቸውን በግለታሪካቸው ጽፈዋል፡፡ ለዚህም የቤተክሕነቱ ትምህርት ረድቷቸዋል፡፡ ደራሲና ገጣሚ ስንታየሁ ገብረጊዮርጊስ ሌላኛው መጽሐፋቸው ‹‹በረከት›› ለብፁዕ አቡነ ጢሞቴዎስ ቀዳማዊ መታሰቢያ የተበረከተና መንፈሳዊ ግጥሞችን የያዘ ነው፡፡ አንዳንዶቹም መዝሙሮች ሆነዋል፡፡ ስለዚህ ከገጣሚነትም በዘለለ ለመዝሙር የሚሆኑ ሃሳቦችን ያቀርባሉ ማለት ነው፡፡

ስለ ግጥሞቹ አጻጻፍ ሂደት ሁኔታም ጽፈዋል፡፡ ዓላማቸውንና ከአንባብያን የሚጠብቁትን ምላሽም እንዲሁ፡፡ ለማንኛውም ለህትመት የበቃ ስራ ስለሆነ ልዩ ልዩ ሃሳቦችን ሊያስተናግድ ይችላል፡፡ ብዛታቸው 49 የሆኑት ግጥሞች በዝርው ከቀረቡት ሃሳቦች ጋር ተቀራራቢ ግን ሰፊ ይዘት ያላቸው ሲሆኑ ገጣሚው በምናባቸው የሄዱበትን አብረን እንድንሄድ ያደርጉናል፡፡ የግጥሞቹን ቅርጽና ዝርዝር ሁኔታ ከዚህ ጽሑፍ ዳራ አንጻር አልገባበትም፡፡

በግጥሞቹም ሆነ በዝርው ጽሑፎቻቸው ያሉትን ዋና ዋና ሃሳቦች ከመጽሐፉ ርዕስ በ‹‹ዝምታ ውስጥ››ም ሆነ ከሽፋን ምስሉ ጋር ስናሰናስላቸው ዝም ያሉና በተመስጦ ያሉ አዋቂ  ኢትዮጵያውያን መኖራቸውን እንታዘባለን፡፡ በሽፋን ስዕሉ ላይ የተካተተውና ከአሜሪካ ፎቶውን ያነሱት ጥቅሰ የማርቲን ኒሞለር ሲሆን፤ ሌሎች ሲጠቁ ዝም ማለት መጨረሻ ራስንም ለጥቃት ማጋለጥ መሆኑን ያስገነዝባል፡፡ በመጽሐፉ ጀርባ ገጽ የተካተተው ጽሑፍ መልካም ዝምታ ትምህርትን ለማፋፋት እንደሚጠቅም ገልፆ፤ በዝምታ ውስጥ በዕውቀት ለሰው ልጆች መልካምነት የሚሰሩ ምሁራን እንዳሉ ሁሉ በጩኸት ብዛት ለራሳቸው ጥቅም የሚሯሯጡና ካለ ዕውቀት ህዝብንም የሚጎዱ እንዳሉ አንስቷል፡፡ የትኛውን ዓይነት ሰዎች ነን ብለን ራሳችንን እንድንጠይቅ የሚያደርገን ሃሳብ ሲሆን ለጥያቄያችንም መልስ መጽሐፉ ውስጥ ያሉት ሃሳቦች መነሻ ይሆኑናል፡፡

ከደራሲው ጋር በግል ስናወጋ ነግረውኝ የነበሩት በጽሑፎቻቸው የሚያተኩሩባቸው ጭብጦች የ1940ዎቹና 1950ዎቹ ሥነጽሑፋችን ከሚያተኩሩባቸው ጋር የተመሳሳሉ መሆናቸውን ታዝቤ ነበር፡፡ መልካምነት፣ የአገር ፍቅር፣ ሐቀኝነትና ታላላቆችን ማክበር የመሳሰሉት ሲሆኑ ትውልዱ በምግባር እንዲታነጽ የሚያግዙ ሃሳቦች ናቸው፡፡ አሁን እነዚህን ጭብጦች ይዞ መጻፍ ትክክለኛ ሰዓቱ ነው ባይ ነኝ፡፡ ለምን ቢባል በየቀኑ ስለአገራችን የምንሰማው ወሬ ሁሉ ከምግባር ምህዋሯ መውጣቷን የሚያሳይ ስለሆነ ነው፡፡ ‹‹እስኪ ማታ ስትተኛ አስብበት፤ እያደረግህ ያለው ነገር ትክክል አይደለም እኮ!›› ተብሎ በአንድ ሽማግሌ የተመከረ የሞጃ ሰው በመኝታው ላይ ሆኖ አስቦበት ተለውጧል፡፡ እኛም ደራሲው እንደሚሉት አንብበን በዝምታ ውስጥ አስበን ወደ መልካም ሰውነት እንለወጥ በማለት ልሰናበት፡፡