“Oh! Mezemir? He is always in a pensive mood”

A note from seven years ago

Two of us at Minelik's Window on our way to the Moja Trade Fair and Bazaar
 

For a year or so she illuminated my life. You know, by way of teaching what civilization is, what resources the English language has, how the America way of life goes, what life is on the whole and what have you! Did I go out of town for a hike before I met her? Not really! Did I swim? Not really! Did I frequent nightclubs or Azmari bets? Not at all! Did I dance? No! No! No! Did I? I know my limited self! I know what limits me too. 

Don’t take it to be like being a girlfriend or a lover. That is not the case. The first time I saw her was at the university. The day I met her I really appreciated the reason why she came here. I was moved! She was a volunteer. Almost everything I tried ever since, failed on or succeeded in seems because I met her. The morning I met her at the staff lounge, I promised to be a good brother to her. And I hope she proved a sister. A sister three years older than me. Not only to her, was the same true with the other American volunteer who was as old as her. They enjoyed what a brother could offer. Erica was an Asian American, and her other friend an African American.   

I know how beauty after beauty came along. It could be a dozen of them. But I was not ready for love. How one of my older colleague got mad at me! He explored life more than I did. At least he has a daughter who is my age. He said I had wronged girls and love. "You will regret how mean you are to these girls!" he warned me.You know he is of the generation before us and takes every encounter with girls to be of love. I didn’t mean it though. 

This piece of writing is meant to serve me as a reminder of what I should contribute in remembrance of our friendship. As I owe much to it, I know I should dedicate a few pages to that purpose. Just a few moments before I went to class this morning, I started to write something and wait for the right time to complete it. Now in this chilly evening at Debre Birhan I am scribbling to add a few lines to that start. 

Something struck my mind this morning. It was when I was exercising. It was the American exercises she gave me that I was doing. They are from the insanity videos. A number of exercises! I wish I did them over the years. I would really be in shape. “How every out of shape guy tells me to rest during this hike!” she once said. I was not the one though.

One evening I was with her in a hut at a hotel. She sat with her Ethiopian boyfriend who used to come from Addis. He had a weird habit of kissing her whenever they were with me. I call it weird and she shared my feeling too.  That night also she got mad at him. “Don’t kiss me in Mezemir’s presence. He will be nervous!” Surprisingly, there was another American girl next to me who kept saying, “Mezemir, don’t keep quiet!” When the Banker boy gave my friend a relief from the kiss, she said something that still lingers in my mind to the other American girl, “Mezemir is always in a pensive mood!” I was really mesmerized to hear her genuine view of my permanent state. Since I was nervous and always in the phobic state, her statement was really descriptive. If I kissed the American girl next to me, it would be a kissing spree! We are reserved in our nature. I would not go down as such. How that young Addis Abeban’s affair with the girl ended is really miserable. She dumped him. As I sat by a roadside cafeteria, I saw him going back and forth from her house to another volunteer’s house at the teachers’ college. That volunteer came with him during the third trip and helped him beg her, but to no avail. She told me that he loved America more than her that she dumped him.    

There are a number of observations she made about love in Ethiopia or myself in particular. “I want to see Mezemir fall in love,” would she say looking at my eyes for a response. I didn’t give a shit though. “I really don’t know how Ethiopians don’t care about love,” she would say every day she thinks about the issue. “You start an affair with Mezemir and extend your contract for two years!” she advised the African American girl. “I know you that love her!” she striked! That was true. How do they know what we feel? Could it be how the CIA trains them to know what we think at any given moment. The love I felt towards that African American girl was not there for the other girl who begged for a couch at my place for a night. Confession!

“I know you can be a good husband for an American girl,” she once said to me. I am not sure about that. That could be either because Ethiopian girls are getting increasingly beautiful or I don’t have a good taste for American girls as I might have for my compatriots. My feeling is divided though!

Why do I tell you all this!

And finally, recently, after seven solid years, what Erica, my sister, promised to offer me is coming along. It made me think about all the days we spent.

To be continued and edited.

ኢትዮጵያ ሆይ! ወደ ምግባር ምህዋርሽ ተመለሺ እየተባልሽ ነው!

 

የመጽሐፍ ዳሰሳ

በመዘምር ግርማ

ግንቦት 15፣ 2014 ዓ.ም.

 

የመጽሐፉ ርዕስ - በዝምታ ውስጥ

ደራሲ - ስንታየሁ ገብረጊዮርጊስ

የታተመበት ዘመን - 2012 ዓ.ም.

የገጽ ብዛት - 171

ዘውግ - አጫጭር ጽሑፎችና ግጥሞች

 

መግቢያ

በእንግሊዝኛና አማርኛ ቋንቋዎች ልዩ ልዩ መጻሕፍትን የጻፉት የደራሲ ስንታየሁ ገብረጊዮርጊስ መጻሕፍት በሰፊው ያልተሰራጩና ይህኛውም መጽሐፍ በአጋጣሚ ካልሆነ የማይገኝ ነው፡፡ ደራሲው ስለ ራስ አበበ አረጋይ ቤተመጻሕፍት በአማራ ቴሌቪዥን የተላለፈውን ዝግጅት ባዩ በማግስቱ ከአዲስ አበባ ወደ ደብረብርሃን ሊያገኙኝ መጥተው መጽሐፉን ከሌላኛውና ‹‹በረከት›› ከተሰኘው መጽሐፋቸው ጋር ስላበረከቱልኝና ስላገኘሁት ደስተኛነቴ ወደር የለውም፡፡ ከአንድ ዝም ካለና በዕድሜና በትምህርት ከጎለበተ ሰው ጋር ለማውጋት መቻል መታደል መሆኑን ተገንዝቤያለሁ፡፡ ወጋችንን እንደመግቢያ በመጠቀም ወደ መጽሐፉ አመራሁ፡፡ መጽሐፉን ማንበቤም ደራሲውን የተሻለ ለማወቅና የሚያነሷቸውን ጭብጦች አገራዊ ጠቀሜታ እንዳሰላስል አስችሎኛል፡፡ እንደ ወትሮዬ ሁሉ በአገራችን ካለው የመጻሕፍት ህትመት፣ ስርጭትና ውይይት ችግር አንጻር ስንት ስራዎችና ደራስያን ተደብቀው ኖረው ይሆን ስል ራሴን ጠየቅሁ፡፡

 

ቋንቋውና አቀራረቡ

የልዑል በዕደማርያም ትምህርት ቤት ተማሪ የነበሩት ደራሲው የአማርኛን ሥነጽሑፍ ከዮሐንስ አድማሱ፣ እንዲሁም እንግሊዝኛን በአንድ ጊዜ ከሦስት መምህራን (ማለትም ሰዋስው፣ ጽሑፍ፣ ንግግር ከሚያስተምሩ) ቀስመዋል፡፡ ከቤተክሕነት ትምህርትም የቀሰሙት ክህሎትና ዕውቀት በቋንቋና የሃሳብ ፍሰታቸው ላይ ይንጸባረቃል፡፡ ይህንን ለማለት የቻልኩት ትክክለኛውን የአማርኛ ፊደል በትክክለኛው ቦታ (ሞክሼ ሆሄያትን አስመልክቶ) በመጠቀማቸው፣ የቋንቋ ፍሰቱን በመጠበቃቸውና የፊደል ግድፈት እንዳይኖር በመጠንቀቃቸው ነው - ከብዙ በጥቂቱ! እኔ በግሌ የአማርኛ ሞክሼ ሆሄያትን በመጠቀም ረገድ የትርጉም ስራዬን ስሰራ ተቸጋግሬ ነበር፡፡ የአምሳሉ አክሊሉን መጽሐፍ ተጠቅሜ ነበር ፊደላቱን ልለቅም የቻልኩት፡፡ አማርኛዬም በእንግሊዝኛ በመበረዙና የንግግር ቃላት ስለሚበዛበት መደበኛ አጻጻፍን ለመከተል የፈጀብኝን ጊዜ አውቀዋለሁ፡፡ ተሳክቶልኝ ከሆነ አንባቢ ይፈርዳል፡፡ በነገራችን ላይ በዚህ ጽሑፍ ፊደል አልለቀምኩም፡፡ ደራሲ ስንታየሁ ግን ያለፉበት ጥራት የነበረው ትምህርት ያንን ሳያቀልላቸው አልቀረም፡፡ የሚጠብቅና የሚላላ ፊደል ባለበት ሁሉ በቅንፍ ውስጥ ጠብቆ ወይም ላልቶ መነበቡን በመጽሐፉ ሙሉ አመልክተዋል፡፡ ይህም በተወሰነ መልኩ ሐዲስ ዓለማየሁ የሚጠቀሙበትን የመሰለና ሃሳባቸው በትክክል ለተደራሲው መቅረቡን ለማረጋገጥ የሚጥሩ ጠንቃቃ ፀሐፊ መሆናቸውን የሚያመላክት ነው፡፡ በሁለት ክፍሎች ማለትም ‹‹ቅይጥ›› እና ‹‹ሃሳብን በስንኝ›› በሚሉ የቀረበ ነው መጽሐፉ፡፡ መጀመሪያው ልዩ ልዩ ምልከታዎቻቸውን የሚያሳዩባቸው ዝርው ጽሑፎችን ሲይዝ፤ ሁለተኛው ደግሞ የግጥሞች ስብስብ ነው፡፡

 

‹‹ቅይጥ›› ውስጥ የተቀየጠው ምንድነው

በመጽሐፉ እንደተገለጸው የአርታኢ ብዕር ያላያቸው ጽሑፎችን በዚህ ክፍል እናገኛለን፡፡ ይሁን እንጂ ከደራሲው እንደወረደ ሃሳባቸውን ማግኘታችን ለአንባብያን ትልቅ ዕድል ነው፡፡ ለእርሳቸውም የመጻፍ ነጻነትን ይሰጣቸዋል፡፡ ያንን የአስተያየት ፍለጋ ረሃባቸውን ባያስታግስላቸውም ሳነብ ያገኘሁትንና የተሰማኝን አንዳንድ ሃሳብ ልሰንዝር፡፡ በመግቢያው በተነሣው ሃሳብ መሰረት በቅይጥ እንጀራ የተመሰለው ይህ ክፍል እውነትም ብዙ የተቀያየጡ ምልከታዎች አሉበት፡፡  ‹‹ያልጨረስናቸው ውይይቶች›› በሚለው ርዕስ ስር ከተነሱት አንዱ ታሪክ ነው፡፡ ከአንባብያን እስከ ታሪክ ምሁራን ድረስ የሚያከራክረው የታሪክ አጻጻፍና ትንታኔ ጉዳይ ተዳሶበታል፡፡ ጽንፍ የሚይዙና ሚዛናዊነት የጎደላቸውን ጸሐፍትን ጨምሮ የታሪክ ጸሐፊዎችን በአራት የሚከፍለው ይህ ክፍል ለማሳያነትም የዳዊትና የጎልያድን ታሪክ እስራኤላውያን፣ ፍልስጤማውያንና ዘመናዊ የታሪክ ጸሐፍት እንዴት ያዩታል የሚለውን በአብነት አስቀምጧል፡፡ በቅርቡ በዩኒቨርሲቲ አንደኛ ዓመት ኮርስነት ይሰጥ ተብሎ ዕቅድ ተይዞለት ሳይሰጥ የቀረው የታሪክ ትምህርት የተስተጓጎለው ምክንያት በፀሐፍት አለመስማማት መሆኑ ይታወሳል፡፡ ‹‹የታረቀ የታሪክ ፀሐፊ በሌለበት፣ የታረቀ ታሪክና ሕዝብ ሊኖር አይችልም፡፡›› (20) የሚለውና ሌሎችንም ቁምነገሮችን በርዕሰ ጉዳዩ ላይ የሚያነሣሣልን ይህ መጽሐፍ እውነትም ያልጨረስናቸው ምናልባትም ያልጀመርናቸውን ውይይቶች ይነካካልናል፡፡

በማስከተል የቀረበው ባህል ሲሆን የጽንፍን አላስፈላጊነትና የመካካለኛውን ዓይን ጠቀሜታ ይጠቁማል፡፡ ባህሌ ተዋጠብኝ ከሚል የቅራኔ ምንጭ እስከ ባህል ባህርያትና ተያያዥ ጉዳዮች የቀረበበት ሁኔታ ካለፈው የታሪክ ያላለቀ ውይይትነት ጉዳይ ጋር የሚስማማ ነጥብ ነው፡፡  እንግዲህ ቀጥሎ የመጣው ሌላው የየክርክሮቻችን ጉልህ ነጥብ ጀግንነት ነው፡፡ ‹‹አንድ ሕዝብ የሚኮራባቸውን ጉዳዮች ፈጽሞ በመገኘት›› የጀግንነት ካባን እንደምንደርብ በማስገንዘብ ቃሉ የተሸከመውን ሃሳብ አብራርተዋል፡፡ የጀግንነት ታሪክ አጠቃቀማችን፣ ዓለም ሁሉ ጀግና እንዳለው፣ በየዘርፉ ጀግና እንዳለና የተከፋፈለ ህብረተሰብ ደግሞ የየራሱን ጀግና እንደሚፈልግ ተገልጧል፡፡ የአንድ ብሔራዊ ጀግና ሃሳብ በአሁኑ ወቅትም ሆነ በፊት ሲነሳ የቆየ ጉዳይ ነው፡፡ ደራሲው የጫሩትን ክብሪት ተጠቅመን ይህን አጨቃጫቂ ጉዳይ ወደ ጠቃሚነት ማሸጋጋር ሳይኖርብን አይቀርም፡፡

ቀጥሎ ያልፀዱ አመለካከቶችና ልማዶች ይከተላሉ፡፡ ምን አለበት? ወይም ምን ችግር አለው? የሚለውን ሃሳብ ሳነብ ሕጋዊነትን ወደ ጎን በማድረግ በምን አለበት እሳቤ መጥፎ ስራን የሚያራምዱትን አስታወስኩ፡፡ አጥፍተው የሚሳደቡትንም እንዲሁ፡፡ ጥሩ የሰራንም የሚያንቋሽሹትን ወይም እንደ ደራሲው ዕይታ ‹‹ምን ችግር አለው እያሉ ሕግን የሚያከብሩ ዜጎችን ማቃለል›› ላይ ለማሰብና ለማስታወስም ዕድል አገኘሁ፡፡ ሕግን ማክበርን፣ ሕጋዊ ዳኝነትንና ባህላዊውን ሕግ በተወሰነ መልኩ ለመተዋወቅ ቻልኩ፡፡ እነዚህ ሃሳቦች ሲቀርቡ ሃሳቦቹ ብቻ ሳይሆኑ በደራሲው ሕይወት ገጠመኝ የተከሰቱ አብነቶች እንደ ጌጥ ጣል እየተደረጉ ነው፡፡ ይህም ፈገግ እያስባለ ወይም እያስገረመ የአንባቢን ስሜት ለመያዝ የሚጠቅም ነው፡፡

እንዴት ቢንቀኝ ነው የሚለው ምንባብ ደግሞ አባባሉ በተለይ በአለቆች ዘንድ የተለመደ ነው ይሉናል፡፡ ናቀኝ ወይም አላከበረኝም በሚል የተሳሳተ አተያይ የበላይ አለቃ የበታቹን ይጎዳል፡፡ የበታችም ቢሆን ሲጎዱት ምን ችግር ሊያመጣ እንደሚችል በደልን መሸከም በማይችሉ ሰዎች የቤት ሰራተኞችን ጨምሮ መመልከት ይቻላል፡፡ ቂም በቀልን ተሸክመን የምንኖርና ሌላውን ለመጉዳት የመሞከር አባዜ ያለን ህብረተሰብ መሆናችንን በዩኒቨርሲቲ የቃል ተቋቁሞ ጊዜ በነበረ ጥያቄና መልስ የገጠማቸውን የበቀል ጉዳይ አካተዋል፡፡ ይህች ችግር ያጋጠመችን ሁሉ ምስክሮች ነን፡፡ እስኪ ከባለሥልጣን አንጻር ያለውን የበቀል ዱላ በዚህ ጥያቄያቸው እንለፈው ‹‹እንደሚመስለኝ ኢትዮጵያ ውስጥ፤ የሚፈጽሙትን ሕገ-ወጥ ተግባር ለመሸፈን ሥልጣን ጊዜያዊ ዕድልን ስለሚሰጥ ይሆን?›› (54)፡፡   

ያልሆኑትን ማስመሰል የሚለው ጽሑፍ ይከተላል፡፡ መንስኤው ምን ይመስላችኋል? ለምን ያልሆነውን እናስመስላን? ውሸትን ምን አመጣው? ‹‹ማስመሰል ሰው በራሱ ያጎለበተው ትልቁ ድክመቱ ነው ብዬ ነው የምወስደው›› የሚሉን ፀሐፊው ይህ ጉዳይ በፖለቲካ ጭምር እንደሚገባና ስር የሰደደ እንደሆነ ታዝበዋል፡፡ በስልጣን ማስመሰል፣ በትምህርት ማስመሰል፣ በዕውቀት ማስመሰል የመሳሰሉ የማስመሰል ዓይነቶችን ዳሰው ሲያበቁ ሳይማር ተማርኩ የሚለውን አስመሳይ አስመልክተውም ‹‹መሐይምናን በበዙበት አገር ፊደል የቆጠረም ምሁር ነው፡፡›› ይሉናል፡፡  አዎ፣ እንቧጮ የበዛበት ጫካ ተብዬ! በሃብት ማስመሰል ላይ ሳይኖረው አለኝ የሚል ብቻ ሳይሆን እያለውም አበድረኝ እንዳይሉት የለኝም የሚል አለ፡፡ በሁሉም ረገድ በየምክንያቱ ዓለም የአስመሳዮች ምሽግ ናት፡፡

ምን አገባኝ በሚለው ቀጣይ ጽሑፍ ኃላፊነታቸውን በማይወጡ ሰዎች ላይ ሃሳብ ተሰንዝሯል፡፡ ሌላውም ኃላፊነቱን ሊወጣ ቢሞክር ምን አገባህ የሚል ሃሳብ ይከተላል፡፡ ይህ መሆኑ የሚያስከትለውን ከኃላፊነት መራቅና ደንታቢነት ማሰብ ነው፡፡ የዚያ ድምር ውጤት ደግሞ ሳናውቀው ማጥ ውስጥ ይከተናል፡፡

የጫጫታ ዓለም በሚለው በተከታዩ አስተያየታቸው የፌስቡክና ዩቱብን ጫጫታና ጩኸት ይተቻሉ፡፡ የዚህ ጫጫታ መልክ አለመያዝ ችግርም በፖለቲካ ፓርቲዎች እውነትን የማያውቅ ጫጫታ ይስተዋላል ይላሉ፡፡

የተጠቂነት አስተሳሰብ የሚል ርዕስ ባለው በቀጣዩ ሃሳባቸው እንደሚሉት በዓለም ላይ ነጮች በህብረተሰባቸውና በአገራቸው ላይ የበላይነት ስነልቦናን ለማስረጽ ሲሞክሩ ጥቁሮቸ ግን በተቃራኒው በበደል ላይ ያተኮረ የተጠቂት አስተሳሰብ አዳብረዋል፡፡ በደሉ የለም ለማለት እንዳልሆነ የገለጹት ጸሐፊው በተጠቂነትና በደል ላይ ማተኮር ተበዳዩን ራሱን እየጎዳ እንደሚሄድ ያሳዩናል፡፡ የስነልቦና ሽንፈቱን ወደ አገራችንም ያመጡትና ጥቁር አሜሪካውያን ላይ እንደረበበው የሽንፈት ስነልቦና ሁሉ ኢትዮጵያም ውስጥ ብሔረሰቦች ያንን እንደያዙ ይተቻሉ፡፡ ‹‹እውን የብሔረተኝነት ስሜት ካለተጠቂነት አስተሳሰብ መራድ አይችልም እንዴ?›› ሲሉ ያጠይቃሉ፡፡ ይህን የተጠቂነት ስሜትም ወደ አብንም አንዳይሻገር ይሰጋሉ፡፡

ሌላው በታዳጊ አገሮች ከምግብና ከዲሞክራሲ እየተባለ የሚነሣውን ሃሳብ ‹‹ዳቦና ነፃነት›› በሚል ያዩት ይከተላል፡፡ ክርክሩ ለምንና በማን እንደሚነሣ እንዲሁም አካሄዱ እንዴት እንደሆነ ጽሑፉ መነሻ ይሆናል፡፡ 

ማንነት እና መደመር በሚለው ክፍል የማንነት ፖለቲካን ያስረዳሉ፡፡ በቅርቡ በአገራችን ከመጣው ለውጥ በኋላ የተነሣውን የመደመር ጥያቄንም ይነካኩታል፡፡ መደመር የሚለውን ሃሳብ ከሂሳብ ህጎች አንጻር በማንሳት ዩኒየን፣ ኢንተርሴክሽን፣ የሚደመረው ውስጥ ኔጌቲቭ ነው ፖዘቲቭ መብዛት ያለበት የሚሉትን በማንሳት ሃሳቡን ወደ ፖለቲካ ትንታኔ ይወስዱታል፡፡ ብሔር አገር ማለት ሆኖ ሳለ በአገራችን ውስጥ ላሉ ህብረተሰቦች የብሔር ማዕረግ መስጠቱ ያለውን አንደምታ የተነትኑና ነገሩ ወዴት ሊያመራ ነው ይሉናል፡፡ ብሔረ-ሰብ አገር ውስጥ የሚኖር ህዝብ ስለሆነ እሱን ይመርጣሉ፡፡ ነገሩን ወደራሳቸው ብሔረሰብ ወስደውም የአማራ ህዝብ ራሱን እንዴት በዘር ማደራጀት እንደሌለበት የነበራቸውን ሃሳብ ያቀርቡልናል፡፡ የፕሮፌሰር አስራትን ሃሰብ በወቅቱ ቢቃወሙም አሁን ግን እንደ አርቆ አሳቢ ያየዋቸዋል፡፡ አማራ ምን ዓይነት አደረጃጀት እንደሚያስፈልገው፣ ምን ዓይነት ኢትዮጵያዊነት እንደሚያስፈልግ፣ ምን ዓይነት መደመር እንደሚያሻ ዳሰው ከሌሎች ኢትዮጵያውያን ጋር በሠላም፣ በልማትና አብሮነት የሚኖር አማራን ማየት እንደሚሹ ጽፈዋል፡፡  ‹‹ፖለቲካ በጠቅሉ፣ ጨካኝና ማስተዋል የጎደላቸው ሰዎች የሚሰባሰቡበት መድረክ ይመስለኛል፡፡›› የሚለው ሃሳባቸው የአገራችንን የማንነትና ግራ የገባው ፖለቲካ ያጠቃልል ይመስላል፡፡ ሃሳቡ በተወሰነ መልኩ ‹‹ፖለቲከኛ ሁሉ የሚሮጠው ለሆዱ ነው›› ከሚለው የአንድ ወዳጄ ሃሳብ ጋርም ሊሄድ ይችላል፡፡ የአሁኑ አስተዳደር በምን ዓይነት ሁኔታ ይሂድ ለሚለው መነሻ አቅርበውልናል፡፡

ፓርቲዎችን ከመተቸት አልፈው የፓርቲ ምልክቶች ላይ አንድ ሃሳብ አቅርበዋል፡፡ ያውም ራሱን በቻለ ክፍል፡፡ የአገራችን የፓርቲ ምልክቶች እንስሳት ቢሆኑ በሚል ሰፋ ያለ ምልከታ አቅርበው ይህ አሰራር በውጪ አገራት የተለመደ መሆኑን ጠቁመዋል፡፡ የእንስሶቹን የታወቁ ባህርያት በመውሰድ እንጂ የተሰጣቸውን ባህላዊ ታርጋ በማስቀረት መሆን እንዳለበትም አሳስበዋል፡፡

በዝምታ ውስጥ ማየት በሚለው ክፍል ውስጥ በባህላችን ልብ ሳንላቸው ስለቆየንባቸው ጉዳዮች ያጠይቃሉ፡፡ በአጥር የተቀጠረ ግቢ ውስጥ እንደምንኖር፣ በጋቢና በሹራብ የተሸፈነ ገላ ይዘን እንደምንዞር፣ ለአዲስ ሃሳብና ለለውጥ ዝግ የሆነ የተባ አእምሮ እንዳለን፣ ባህልና ወጎቻችን በአብዛኛው በሆድ የታጠሩ መሆናቸውን እንዲሁም በራሳችን ሲደርስ ብቻ የሰው ጉዳት እንደሚገባን በምሳሌዎችና ምክንያታዊ ሃተታዎች አሳይተውናል፡፡

መጽሐፉን በጥሞና ላነበበው ለጥቅስነት የሚበቁ በርካታ ሃሳቦችም አሏቸው፡ ‹‹ጀግኖቻችን በአብዛኛው ከጦር ሜዳ የተገኙ የሆኑበትና ልማት የሚያለማና የፍትሕ አስከባሪ ጀግና የሌለን …›› ይሉናል፡፡ ራስን መርገም በሚለው ክፍል ለምሳሌ ‹‹አንዳንዶች (አገሮችንና ሕዝቦችን ጨምሮ ማለቴ ነው) ከሌሎች የበለጠ የተረገሙ ላለመሆናቸው እጠራጠራሁ፡፡›› (99) ይሉናል፡፡ እንደ እርሳቸው እይታም ከሁሉ የሚያሳፍር እርግማን ራስን በራስ መርገም ይመስለኛል ይሉናል፡፡ በስሜት በመነዳት የእርሳቸው ትውልድ ራሱን መርገሙን ያነሳሉ፡፡ ለዚህም መድኃኒት ይሆን ዘንድ ራሳችንን እንመርቅ ፣ በሽማግሌዎችም እንመረቅ ይሉናል፡፡

በተቃውሞ የዘለቀ ትውልድ የሚለው የቅይጥ ክፍል የመጨረሻው ነው፡፡ ከ1960ዎቹ እስከ 2010 ድረስ ያለውን ትውልዳቸውን ያልተሳካለት በማለት ይገልጹታል፡፡ አሁን ያሉትን የትውልዳቸውን ሰዎችም በሦስት ይከፍሏቸዋል፡፡ በፖለቲካ ትግል የደከመ፣ በተፈጠረው ለውጥ ውስጥ ድርሻ እንዳለው የሚሰማውና አሁንም የፖለቲካ ሥልጣን የሚሻ እና ከፖለቲካ ዉጪ ስራ የሌለው በፖለቲካ ድርጅቶች ተጠልሎ መኖር የሚሻ በማለት ነው፡፡ ወጣቱም ከነርሱ ትውልድ እንዲማር መክረው በቅራኔና ተቃዋሚ ፓርቲዎች በመፈልፈል የሚዘልቅ ትውልድ አያስፈልግም ይሉናል፡፡ እነዚህ ከላይ በክፍል አንድ ያየናቸው ሃሳቦች ራሳችንን ቆም ብለን ለማየት ልንጠቀማቸው የሚገቡ ሁለገብ ትችቶች ሆነው ታይተውኛል፡፡ ደራሲው ከንባባቸው፣ ከትምህርታቸውና ከሕይወት ምልከታቸው ያጋሩን ሃሳቦች አገራዊ ፍልስፍናችንን እንድናይ፣ ከሌለን በጥሞና አስበንና ተመካረን እንድናዘጋጅ፣ በዕውቀትና በጥሩ እሳቤም እንድንመራ ይጠቅሙናል ብዬ አስባለሁ፡፡ ለዚህም እስካሁን የመጣንበት አስቸጋሪ መንገድ ትምህርት ሰጪ ነው፡፡

 

ሃሳብን በስንኝ

ክፍል ሁለት ‹‹ሃሳብን በስንኝ›› የሚለው የግጥሞቻቸው ክፍል ነው፡፡ ከግጥሞች ጋር ያላቸውን ቁርኝት ጅማሮ በክፍሉ መጀመሪያ ላይ ሲገልጹ የቤተክህነት ትምህርታቸው ያስገኛቸውን ጥቅም አንስተዋል፡፡ ብዙዎቹ የኢትዮጵያ ደራስያን የቤተክህነት ትምህርት እንዳላቸውና ያም ለሥነጽሑፍ ስራዎቻቸው ስንቅ እንደሆናቸው ይታወቃል፡፡ ከእርሳቸው ሁኔታ ጋር የሚቀራረብ ታሪክ ያላቸው ባለቅኔው መንግሥቱ ለማ ናቸው፡፡ እርሳቸው የአማርኛ ግጥምን ከሁለት መስመር ግጥምነት አውጥተው ባለ ረጅም መስመሮች ያደረጉ መሆናቸውን በግለታሪካቸው ጽፈዋል፡፡ ለዚህም የቤተክሕነቱ ትምህርት ረድቷቸዋል፡፡ ደራሲና ገጣሚ ስንታየሁ ገብረጊዮርጊስ ሌላኛው መጽሐፋቸው ‹‹በረከት›› ለብፁዕ አቡነ ጢሞቴዎስ ቀዳማዊ መታሰቢያ የተበረከተና መንፈሳዊ ግጥሞችን የያዘ ነው፡፡ አንዳንዶቹም መዝሙሮች ሆነዋል፡፡ ስለዚህ ከገጣሚነትም በዘለለ ለመዝሙር የሚሆኑ ሃሳቦችን ያቀርባሉ ማለት ነው፡፡

ስለ ግጥሞቹ አጻጻፍ ሂደት ሁኔታም ጽፈዋል፡፡ ዓላማቸውንና ከአንባብያን የሚጠብቁትን ምላሽም እንዲሁ፡፡ ለማንኛውም ለህትመት የበቃ ስራ ስለሆነ ልዩ ልዩ ሃሳቦችን ሊያስተናግድ ይችላል፡፡ ብዛታቸው 49 የሆኑት ግጥሞች በዝርው ከቀረቡት ሃሳቦች ጋር ተቀራራቢ ግን ሰፊ ይዘት ያላቸው ሲሆኑ ገጣሚው በምናባቸው የሄዱበትን አብረን እንድንሄድ ያደርጉናል፡፡ የግጥሞቹን ቅርጽና ዝርዝር ሁኔታ ከዚህ ጽሑፍ ዳራ አንጻር አልገባበትም፡፡

በግጥሞቹም ሆነ በዝርው ጽሑፎቻቸው ያሉትን ዋና ዋና ሃሳቦች ከመጽሐፉ ርዕስ በ‹‹ዝምታ ውስጥ››ም ሆነ ከሽፋን ምስሉ ጋር ስናሰናስላቸው ዝም ያሉና በተመስጦ ያሉ አዋቂ  ኢትዮጵያውያን መኖራቸውን እንታዘባለን፡፡ በሽፋን ስዕሉ ላይ የተካተተውና ከአሜሪካ ፎቶውን ያነሱት ጥቅሰ የማርቲን ኒሞለር ሲሆን፤ ሌሎች ሲጠቁ ዝም ማለት መጨረሻ ራስንም ለጥቃት ማጋለጥ መሆኑን ያስገነዝባል፡፡ በመጽሐፉ ጀርባ ገጽ የተካተተው ጽሑፍ መልካም ዝምታ ትምህርትን ለማፋፋት እንደሚጠቅም ገልፆ፤ በዝምታ ውስጥ በዕውቀት ለሰው ልጆች መልካምነት የሚሰሩ ምሁራን እንዳሉ ሁሉ በጩኸት ብዛት ለራሳቸው ጥቅም የሚሯሯጡና ካለ ዕውቀት ህዝብንም የሚጎዱ እንዳሉ አንስቷል፡፡ የትኛውን ዓይነት ሰዎች ነን ብለን ራሳችንን እንድንጠይቅ የሚያደርገን ሃሳብ ሲሆን ለጥያቄያችንም መልስ መጽሐፉ ውስጥ ያሉት ሃሳቦች መነሻ ይሆኑናል፡፡

ከደራሲው ጋር በግል ስናወጋ ነግረውኝ የነበሩት በጽሑፎቻቸው የሚያተኩሩባቸው ጭብጦች የ1940ዎቹና 1950ዎቹ ሥነጽሑፋችን ከሚያተኩሩባቸው ጋር የተመሳሳሉ መሆናቸውን ታዝቤ ነበር፡፡ መልካምነት፣ የአገር ፍቅር፣ ሐቀኝነትና ታላላቆችን ማክበር የመሳሰሉት ሲሆኑ ትውልዱ በምግባር እንዲታነጽ የሚያግዙ ሃሳቦች ናቸው፡፡ አሁን እነዚህን ጭብጦች ይዞ መጻፍ ትክክለኛ ሰዓቱ ነው ባይ ነኝ፡፡ ለምን ቢባል በየቀኑ ስለአገራችን የምንሰማው ወሬ ሁሉ ከምግባር ምህዋሯ መውጣቷን የሚያሳይ ስለሆነ ነው፡፡ ‹‹እስኪ ማታ ስትተኛ አስብበት፤ እያደረግህ ያለው ነገር ትክክል አይደለም እኮ!›› ተብሎ በአንድ ሽማግሌ የተመከረ የሞጃ ሰው በመኝታው ላይ ሆኖ አስቦበት ተለውጧል፡፡ እኛም ደራሲው እንደሚሉት አንብበን በዝምታ ውስጥ አስበን ወደ መልካም ሰውነት እንለወጥ በማለት ልሰናበት፡፡ 

I loved the shiny rain-boots and the blond hair!

 

By Mezemir Girma

A True Story 

One sunny winter morning in my home village, Sasit, I sat on a log with fellow children and adults in front of a small shop. Bare-feet and wearing locally sewn cheap clothes, we were chatting gazing at people passing by. Our backs rested on one of the walls of an iron-roof mud-house. How the rectangular houses are built is a witness to the transforming local architecture. They share one or more of their walls and many of them line up for a considerable distance. There is controllable flooding when it rains heavily because the way is closed for the flood. The dirt-road now has become mud-road. At sloppy places, you walk carefully to avoid slipping. Most people walked barefoot as we did. We went natural almost in every sense of the word. Just out of the blue, a man who wore rain-boots that were really clean and shiny started strutting. The black rain-boots were really unbelievable sight because there was no trace of mud in them. Did he descend from the sky! “How attractive are those rain-boots!” I exclaimed. Unexpectedly, the countryman pranced straight towards me and grabbed my ear. He squeezed and pinched my ear until it was very painful and got red. I didn’t understand the wrong I did if any. I didn't cry either. I remained seated my eyes wide open towards the man going along the way! Adding insult to injury, after the furious man left, one of those who sat beside me exclaimed, “You deserve it, don’t you!” This could be one of the mornings I was basking in the sun before having food, a typical morning. I was 13. When I see it in hindsight, the man didn’t come from the countryside wearing those boots as I expected. He walked to town barefoot, bought the boots from the shop next door and wore them. There was a misunderstanding among us. And very recently one of the guys who sat with me then, met me on the way and told me that that man had a marriage linkage with a wealthy family in the area. He added he died recently. I rather told him that I feel sorry about his death. Would I feel happy by the death of a man who pinched me after I said something he thought was bad seconds after he wore his new boots and started celebrating the success! 

At the the big hall of the Old Class Room Building, Institute of Language Studies, Addis Ababa University, we undergrads sat awaiting a movie to start. We were celebrating the European week with 27 embassies erecting tents on campus grounds and introducing their cultures. The film festival was a part of that and we had to go to cinemas throughout the town to watch European movies free of charge. This one was a Spanish movie. A tall beautiful Spanish woman came to officially open the movie show. She stood on the stage and started speaking in English with a Spanish accent. Her speech was on their culture and the context of the movie. I saw how she presented her point impeccably. More than anything, something attracted my attention. Unlike my German teacher, Moiken Jessen, this one cut her hair short. The slender woman’s hair looked beautiful to me.When these words left my mouth, I was almost made unconscious by her beauty: “How beautiful is she!” A boy sitting next to me was astounded and started to pour his appreciation to me for my remark. “Our people are not like this. We hide our feelings!” he whispered and kept telling me that I was an exception. He tried to explain his point further with examples, but there was no witness to this than myself owing to my experience five years before that. I felt proud and happy to be appreciated back for speaking the truth. This time, my feelings were accepted than questioned. No one took them to be sarcastic. I was 18. The difference between the rewards for expressing your appreciation in a village and a city is like that between sky and earth. 

 

 

የጉዞ ማስታወሻ

 

ሚያዝያ 27፣ 2014

በመዘምር ግርማ

 

የዛሬው የጉዞ ማስታወሻ በጎበኘናቸው ስፍራዎች ሳይሆን ከእስከዛሬው ለየት ባሉና የሁላችንንም ትኩረት በሚሹ ጉዳዮች ላይ ይሆናል፡፡ የጽሑፉም ሁኔታ እኔ እጀማምረውና ሌሎች ተጓዦች የሚጨምሩበትና እናንተም አንባቢያን የምታስፋፉት ይሆናል፡፡ ከዚያም በተለይ መደረግ ባላባቸው ነገሮች ላይ ተግባራዊ ስራ ብንሰራ ደስተኛ ነኝ፡፡ እናንተም ደስተኛ የምትሆኑ ይመስለኛል፡፡

የመጀመሪያው የጉዞ ሰዓት መዘግየት ነው፡፡ ማለዳ 12፡30 ከአዲስ አበባ ለመነሳት ያሰቡት ተጓዦች 1፡00 መነሳታቸው ደብረ ብርሃን መድረሳቸው በመዳረሻ ቦታችን የነበረው ዝግጅት ከጀመረ በኋላ እንድንደርስ አድርጎናል፡፡ ለወደፊቱ የዝግጅቱ ዝርዝር መርሐግብር ተሰርቶ ሁሉንም ዝግጅቶች በሰዓታቸው ብናደርግ የሚል ዕይታ አለኝ፡፡ በእርግጥ እነ ጋሽ ጥላሁን ጣሰው አዲ አበባ ብሔራዊ ቲያትር ለሚካሄደው ‹ተከፍልናል› ለተባለው የሜላት ዳዊት ዘጋቢ ፊልም ምርቃት ተመልሰው መሄዳቸው፣ እኛ የቤተመጻሕፍቱ ሰዎች ለሳምንታዊው የሐሙስ ምሽት ዝግጅት ደብረብርሃን መድረሳችንና ማህደረ ሸዋዎች አዲስ አበባ ገብተው ማደራቸው የውሎገባ ዝግጅት መሆኑ ድንቅ ነው፡፡ ለወደፊቱ ብዙ ሰው በዚህ መልኩ ሊሳተፍና የፈለገም በዋዜማው ሊሄድ ወይም በማግስቱ ሊመጣ ይችላል፡፡ ጨምሩበት፡፡

በመኪና ውስጥ ያለውን ጊዜ ለማንበብና ለውይይት መጠቀማችንን ወድጄዋለሁ፡፡ ሁሉም ተጓዥ የተመደበለትን ክፍል አንብቦ ለጥንድ ውይይትም ሆነ ለሁሉም ተሳታፉ ማቅረቡ አንድን መጽሐፍ በአጭር ጊዜ ለመወያየት ሁነኛ መንገድ ነበር፡፡ ስንመለስ የተካሄደውንም ጥሩ ውይይት እመለስበታለሁ፡፡

ለበዓሉ ከማህደረሸዋ፣ ከራስ አበበ አረጋይም ሆነ ከወረዳው የተደረገው ዝግጅት ቆንጆ ነበር፡፡ ከራስ አበበ አረጋይ ቤተመጻሕፍት እንደ እስከዛሬ አባላትን መዝግበን በርከት ብለን መኪና ተከራይተን አለመምጣታችን አንድ ጉድለት ነው፡፡ ማህደረ ሸዋ ከጥንታዊት ኢትዮጵያ ጀግኖች አርበኞች ማህበር ጋር ተነጋግሮ መኪና ስላስመደበ በዚያ ስምንት ሰዎች ልንሄድ ችለናል፡፡ ከወረዳውም በኩል ሰራተኞችን በሁለት መኪናዎች ማጓጓዛቸውና ማሳተፋቸው፣ የዕለቱን ዝግጅት በባለቤትነት መምራታቸው፣ የምሳ ግብዣ ማድረጋቸው ከብዙ በጥቂቱ የሚያስመሰግን ነው፡፡  ጥቃቅንና ለወደፊቱ ልናሻሸሽላቸው የሚገቡ ነገሮች አሉ፡፡ ለምሳሌ የማይክራፎን ጉዳይ፡፡ ሌላ ደግሞ ቦታውን በጥሩ ሁኔታ ተጠቅሞ ሁሉም ሰው ጥግ ላይ ተቀምጦ፣ አንድ መድረክ አዘጋጅቶ ለቀረጻም አመቺ ስፍራ ማዘጋጀት ይቻላል፡፡

ከእስካዛሬው ለየት ያለው የጥንታዊት ኢትዮጵያ ጀግኖች አርበኞች ማህበር ያሳየው የባለቤትነት ስሜት ነው፡፡ የዚህም አንዱ ማሳያ የማህበሩ የስራ አመራር ቦርድ አባሉ ደራሲ ጥላሁን ጣሰው በራሳቸው መኪና ቤተሰባቸውን ይዘው በዝግጅቱ መሳተፋቸው ነው፡፡ በስፍራውም ስለታሪካችን ትምህርት ከሰጡን በኋላ በስፍራው ማህበሩ ስላሰበው ልማት ገለጻ አድርገዋል፡፡ ለዚህ ለወደፊቱ የኛም አስተዋሽነት አስፈላጊ ነው፡፡ ደራሲ ጥላሁን በአዲስ አበባ መሳተፍ ሲጠበቅባቸው ከእኛ ጋር በአንዲት ግራር ማክበራቸው ማህበሩ ለተመሰረተበት ቦታ ያለውን አክብሮትና ውለታ ያሳያል፡፡ ሌላም የማህበሩ አባል እኛ በነበርንበት መኪና ነበሩ፡፡ ብዙ ታሪክም ነግረውናል፡፡ ስለ ወደፊት ስራዎችም አውግተናል፡፡ ማህበሩ መኪና መመደቡም ትልቅ ውለታና አስተዋሽነት ስለሆነ ሊመሰገን ይገባዋል፡፡ ይህም ለሌሎች አርአያ ነው፡፡ ለምሳሌ ከዓመታት በፊት ምኒልክ ዘኢትዮጵያ የጉዞ ማህበር፣ ደብረብርሃን ከቤተመሕፍቱ ለምንሄድ 30 ሰዎች የጉዞ ወጪ ሸፍኖልን ነበር፡፡  

ሌላው በስፍራው በበዓሉ አከባበር ላይ የታየው የፋኖና የአካባቢው ህዝብ ተሳትፎ ያላቸውን የአገር ፍቅር የሚያሳይ ነው፡፡ በዛሬው ዕለት ግማሹ የወረዳው አመራር የአራት ሚሊሻዎችን ቀብር ለማስፈጸም ስለሄደ እንዳልተገኘ ተነግሮናል፡፡ ስለዚህ አሁንም ያልተረጋጋ ሁኔታ እንዳለ ማየትና ከታሪክ አስተዋሽነት በላይ ማሰብ አለብን፡፡ ምናልባት የተጎዱትን ሚሊሻዎች ቤተሰብ እንዲሁም የቆሰሉትንም ለመደገፍ ሃሳብ ያለው ካለ የወረዳውን ኃላፊዎች አድራሻ እሰጣለሁ፡፡

በሰላድንጋይ ከተማ ከተካሄደው ውይይት የያዝናቸው ብዙ ነጥቦች ቢኖሩም በወረዳው ባህልና ቱሪዝም ጽህፈት ቤት የቤተመጻሕፍት አገልግሎት እየጀመሩ ስለሆነ መጽሐፍ እንድንለግስ የጠየቁን ነው፡፡ በመልስ ጉዟችን በመኪና ውስጥ

ስንወያይ ተጓዦች ለመለገስ የሚችሉትን መጽሐፍ ቃል ገብተዋል፡፡ ይህ ብቻ ሳይሆን በየግላቸው ከሚያውቋቸው ሰዎችም ሆነ በማህበራዊ ሚዲያ ዘመቻ እንዲየሰባስቡ ተነጋግረዋል፡፡ ስለዚህ እኔም ያንኑ ጥሪ ተቀብዬ ከግሌ ሰላሳ መጽሐፍ ለመስጠት ቃል ገብቻለሁ፡፡ ይህም ዛሬ ለትምህርት ቤቶቹ ከሰጠኋቸው ሰላሳ መጻሕፍት በተጨማሪ ነው፡፡ ከዚያ በዘለለ እናንተ አንባብያን እንድትሰጡ በአክብሮት እጠይቃለሁ፡፡ ለዚህም ጉዳይ ብትጠይቁኝ ዝርዝር ሃሳቡን ለማጋራት ዝግጁ ነኝ፡፡

 መዘምር ግርማ

ደብረብርሃን

እንኳን ለድል ቀን አደረሰን!