Facebook - Your Death Warrant

As usual, you are woken up at 5:00 AM by the alarm you set with your smart phone. The day normally starts at daybreak, but since long ago, your day and night have been monitored by your phone. With your mobile phone, everything seems to fall in line. Your 30 minute exercise time is not an exception since it is accompanied by the podcast from your phone. The Internet-connected phone gives you a multitude of choice from YouTube. You jog around the neighborhood ingesting the recent analysis of national and regional events and head back home. Immediately after that you tune to a meditation channel to get guidance from the gurus of the field. In the 30 minutes your body transforms from a running machine to a calm one in the silent ambiance. Then follows half an hour of learning time still from a PDF document you stored in the phone. Your cooking is also done with the help of a popular YouTube channel you subscribed. Even while having breakfast you listen to calming music. What follows is checking news and views for the day. This is done from none other than Facebook. You open and surf the major pages you liked. Your digital friends’ posts cover your news feed. Having seen this you learn something about your town, region and the country. Then you thank the digital media for being such a guide in what otherwise would have been a darkness of information. You think you don’t have such a friend to trust in like your smartphone. Even if your friends call it stupid phone, you don’t care! They say you are getting more and more stupid so far as not having actual friends or cutting relationships with existing ones. Social media is your refuge in times of depression and worry. On this day, as planned, you decide to go from your place to another one and make the necessary preparations. You got your identification card, money, clothes and everything. This is not the priority though. A while back you heard that your phone’s gallery has to be free from any photos to do with politics, history, patriotism or just anything that discloses your views on related issues. You clean your phone by deleting the photos, videos and audio files. The ones you need for your future reference you send to your computer. The text messages you sent or received have to be checked and cleared. As a final step, you go to the message your friend sent you a week ago and check what he wrote you should do before you leave your house at such times. That message you didn’t give attention at that time proves really critical now. You read that the armed men who stop you on your way could ask for your Facebook account and check your news feed. Not only that, they would also check the likes, comments and shares in your account. The groups and pages you like will not be spared. You try to make yourself free from any suspicions. When you think of all this, it seems really difficult to clear all that. You tried your best for an hour and you are about to give up. You read a blog post someone wrote on travel precautions to take at such times of travel. His are really more serious than the ones you saw before. Finally, you call your brother living in town and exchange your phone for his for the week. With his phone you cannot access the Internet. Your brother warns you that you would find it hard to work without social media in the place you go to. You also know that messaging with friends for information and meeting up and checking updates on Facebook is really helpful. You convince yourself and tell him and that you would not like to be carrying your death warrant with you. Now, with this little phone from your brother, at least you avoid an unfriendly checking by the soldiers you meet on the way to the place or on your destination. You know that you don’t have any political involvement. You know that you are immune to all this, but who knows how law enforcement authorities think? A woman sitting next to you on the bus whispers to you that there would be a demonstration in your town on that same day. Something strikes your mind, “What if my brother is asked for his phone? What if police catch him?” Immediately you message him, “Please uninstall the Facebook Application from my phone. I forgot to tell you that.”

 

 

Free Verse

Free me cyberspace from this gripping agony

Anger, frustration and desperation

Cajole me, the lonely in the midst of company

Bite me not with sickening … provocation 

 

When there is no thought you give me

All I think is fearsome ideas

I open social media and the net

To stay alive and not to hurt myself

From a Diary of a Young Man

It is midnight at my home in Shewarobit. It is really hot to sleep in bed. That is why I took to the couch. Since I found it unbearable to sleep without thinking I started to check my notebook. In my notebook I found a number of points. But this one attracted my attention the most. I know I am not one to judge anyone. I am a young man who is working at a non-governmental organization working on well-drilling. My life is really astonishing for an agriculture graduate from a small village in Shewa. 

As I checked my notebook, I got this point. 

"What the people talked about on the minibus"

This was an interesting point I observed when I came from Addis Ababa to Shewarobit the other day. The people who sat next to me were talking about different issues. All the issues they raised showed me how silly their ideas are. 

"All my worries" 

This one is on the ideas that  I got from my reading, education and people. They make me aloof from the people in my area and I am feeling alienated. What would one do under such circumstances?

"Who has a five hour a day to read a book of his choice? Talking like this with a person of your choice. You are here in this world to enjoy."

This one was on the time freedom I have at my place of living and work. I can read a book of my choice. I can turn to the internet and chat with like-minded people as long as I like. I am enjoying life. Who is as free as I am to do things of his pleasure?

I will work on these and publish them on my blog one day.

ከዩኒቨርስቲው ስንብት? በኋላስ?

 

በደብረብርሃን ዩኒቨርስቲ ስለተከሰተው ሁኔታ ማለትም ስለ አራቱ ኮሌጆች መዘጋት በአካልም ሆነ በውስጥ መስመር ለጠየቃችሁኝ ወገኖቼ ማብራሪያ ለመስጠት ሞክሬያለሁ። 

ለሌሎቻችሁም ለማጥራት ያህል

1. እኔ በጉዳዩ ላይ ከአሁን በኋላ የለሁበትም በሚል ያሳወቅሁትን አስመልክቶ

ሀ. ጉዳዩን የተመለከተ ጥያቄም ሆነ ሙግት ውስጥ አልሳተፍም።

ለ. ዩኒቨርስቲው ትሰራለህ እስካለኝ እሰራለሁ። አትሰራም ሲለኝ እሄዳለሁ። የት? የሚለውን አልወሰንኩም። ምናልባት እዚሁ ደብረብርሃን ቆይቼ አገለግላለሁ። ወይም ወደ ሳሲት (እነሱ ካቅማሙ ሌላ ወረዳ) ሄጄ  ከታች ወደ ላይ የሚመጣና እርዳታ የማይቀበል ህብረተሰብ ተኮር ፕሮጀክት አስተዋውቃለሁ። 

2. አማርኛ መምህር ነህ ወይ? ለተባለው 

አማርኛ መምህር አይደለሁም። የመጀመሪያ ዲግሪዬ በእንግሊዝኛ ሲሆን፤ አማርኛን በንዑስነት ተምሬያለሁ። መመረቂያ ጽሑፌ በአማርኛ መጽሐፍ ላይ ሲሆን የመመረቂያ ጽሑፉን የጻፍኩት በእንግሊዝኛ ነበር። በማስተርስ ደግሞ ሁለት የአማርኛና ሁለት የእንግሊዝኛ መጻሕፍት ላይ መመረቂያዬን ጽፌያለሁ። አንድ የትርጉምና ሁለት የራሴን መጻሕፍት በአማርኛ አሳትሜያለሁ። በአማርኛ መጻፍ ያስደስተኛል። ብሎግም አለኝ። በዩኒቨርስቲው ውስጥ በነበረው ባህል ማዕከል በመጻፍ፣ በመወያየትና ሃሳብ በማግኘት ተጠቅሜያለሁ። ከአብያተመጻሕፍቱ፣ ከመምህራኑ፣ ከሰራተኞቹና ከተማሪዎቼ ተምሬያለሁ። እንግሊዝኛ በተለይም ሥነጽሑፍ የሚያስተምር መምህር እንደመሆኔ መጠን ለአማርኛ ቋንቋና ሥነጽሑፍ በጣም ቅርብ ነኝ።

3. ከሥራ መባረሩ ያሰጋሃል ወይ?

በቅርቡ በተዋወቀው መርሐግብር መሠረት አሁኑኑ አልባረርም። የኔ ግምት ከአማርኛ ቀጥሎ የኔ ትምህርት ክፍል (እንግሊዝኛ) በቀጥታም ባይሆን በሌሎች ስብሰባዎች ፍንጭ ተሰጠ እንደተባለው ተጠቂ ነው። ወደ እንግሊዝኛ ስንመጣ አራት የትኩረት ዘርፎች አሉ። እነሱም እንግሊዝኛን ማስተማር (TEFL)፣ ሥነልሣን፣ ጋዜጠኝነትና ተግባቦት እና ሥነጽሑፍ ናቸው። በእኔ ግምት ከእንግሊዝኛን ማስተማር (TEFL) ዉጪ ያለው ተቀናሽ ነው። ስለዚህ እኔ የሥነጽሑፍ መምህር ስለሆንኩ እቀነሳለሁ። ከTEFL መምህራን ደግሞ ሦስተኛ ዲግሪ የሌላቸው ይቀነሳሉ። ያንን ታስቦ መሰለኝ አምስት መምህር ይቀራል የተባለው። በግሌ ሦስተኛ ዲግሪ ለመስራት አልፈልግም። ይህንን ማስተርስ ሳልመረቅም አውቀዋለሁ። ዩኒቨርስቲ ውስጥ መቆየት አለመፈለጌ ነው አንደኛው ምክንያት። እሄዳለሁ ያለ አይሄድም እንደሚባለው ሳልሄድ ብዙ ጊዜ ቆየሁ። ታዲያ ከዩኒቨርስቲ ባሻገር ምን ለመስራት አሰብክ ከተባለ እሱን አሁን ከላይ ከተጠቀሰው ውጪ መደምደም አልችልም። ሲደርስ እናወጋበታለን። 

3. በጀመራችሁት ዩኒቨርስቲውን ወደ ትክክለኛ መንገድ የማምጣት ሂደት ተሸንፋችሁ ነው ወይ?

ኧረ በፍፁም። ጉዳዩ ደህና ሄዶልናል። ሁሉም መምህር በትጋት ጠበቅ አድርጎ ከያዘው ዩኒቨርሲቲውን ወደ መልካም መንገድ የሚወስደው ይሆናል። በቅርብ ዓመታት ጠንካራ ዩኒቨርስቲ እንደሚኖረን ይታየኛል። ስህተቱም ይታረማል። 

4. ቤተመጻሕፍትህስ?

ቤተመጻሕፍቴ ምንም አይሆንም። ቢሆንም ችግር የለውም። ማሳየት ያለበትን ለሰባት ዓመታት ሰርቶ አሳይቷል። በአዲስ ቤት ሥራ መጀመር፣ በርካታ መጽሐፍ መጨመር፣ ፈንድ ማፈላለግ የመሳሰሉትን ሃሳቦች አያስተናግድም። ባይሆን እሱን መሰል በየወረዳው ማስተዋወቅ ላይ ይሰራል። ምን ይሰራ የሚለውን ለማጥኛ እየተጠቀምኩበት ነው። 

የሳሲት ወጎች ቁ. 15 የሳሲት ሰው የዕለት ውሎ

 

የሳሲት ወጎች

ቁ. 15

የሳሲት ሰው የዕለት ውሎ

(በረቂቅ ደረጃ ያለ፤ ሃሳብ ስጡበት፡፡)

 

ይህን ክፍል ለማሰብ ከባድ እንደሚሆን ትረዱኛላችሁ፡፡ የአንድን የሳሲት ሰው ብቻ የዕለት ውሎ ቢሆን መጻፍ ቀላል ሊሆን ይችላል፡፡ ቢሆንም ቅሉ፣ የአማካዩን ሰው መጻፉ ግን አዳጋች እንደሚሆን ለመገመት አያዳግትም፡፡ የእትዬ ስመነን፣ የአሸብርን፣ የአብዬ ጣሰውን፣ የግሩምን ወይንም የቅስርን የዕለት ውሎ መጻፍ ምንም አያደክምም፤ አያሰለችም ወይም አያዳግትም ብለን እናስብ እንዴ? እናንተ ይቻላል፤ ቀላልም ነው ልትሉ ትችላላችሁ፡፡ እኔ ግን የእነዚህን እንኳን የእለት ውሎ ለመጻፍ ከባድ ይሆንብኛል፡፡

‹‹ኧረ ተው እንዴትም አድርገህ ንገረን›› አልሽ እንዴ እትዬ እታገኘሁ፡፡ ገና ለገና እናንተ ለወሬ ትቸኩላላችሁና የማይውሉትን ውሎ እናገራለሁ እንዴ! ‹‹የማልውልበትን ጻፈብኝ፤ የማላደርገውን አስደረገኝ›› ብለው ቢቀየሙኝስ?

‹‹በኔ ይሁንብህ አይቀየሙህም››

‹‹ስትይ፣ ዋስ ትሆኝኛለሽ?››

‹‹መጠርጠሩስ!››

‹‹መግደላይትን በይ››

‹‹አባቴ ይሙት››

‹‹ጉድ ስማልኝ ጋሽ ደምሴ››

‹‹ምን አልከኝ?››

‹‹ወግ አውጋልኝ ብላለች አወጋለሁ፡፡››

‹‹ታዲያ ምን ቸገረኝ››

‹‹አይ እኔ የሳሲት ሰው የዛሬ ሃያ ዓመት እንዴት ውሎ እንደሚያድር ልናገር ነበር፡፡››

‹‹ጠንቋይ ነህ እንዴ?››

‹‹ሲያልፍም አይነካካኝ››

እኔ ሳሲቶች ጋ አንድ ሰው እንዴት ውሎ ያድር እንደነበር ተናግሬ አልቀያየምም፡፡ ረስተውትስ ቢሆን፡፡ ያልሆነውን ሆነ አልክ እንዳይሉኝ፡፡ ነገሩ ከባድ የሚሆነው እንዴት መሰላችሁ፣ የጓደኛዬን የግሩምን እንኳን በምናቤ ልስለው አልችልም፡፡ ስለዚህ የአምስት የሳሲት ሰዎችን የዕለት ውሎ እንጨፍልቅና ለአንዲት ማንያዛታል ለተባለች ሴትዮ እንስጣት፡፡ ሁሉንም ባይወክልም የውሱን ሰዎች አማካይ መሆን ትችላለች፡፡  

እንደማንኛውም ሰው በጠዋት ትነሳለች፡፡ ሜዳ ትወጣለች፡፡

‹‹የምን ሜዳ?›› አልከኝ?

አይ አንባቢ፡፡ ሜዳም አታውቅ!

ሜዳ ማለት መጸዳጃው ነው፡፡ እንደዛሬ ሽንት ቤት የለም፡፡ መጸዳጃው ሜዳ ላይ ነው፡፡ ሰው ሳይበዛ መውጣት አለባት፡፡

‹‹አሁንም እንደዚያ ይሆን ወይ?›› አልከኝ?

እንጃ በእውነቱ፡፡ ደረጃውን የጠበቀ መጸዳጃ ያለው ስንት ኢትዮጵያዊ ነው ብለህ ነው? የጤና ኤክስቴንሽኖች በ2000 ዓ.ም. ተማሪ ሳለሁ እየዞሩ ሽንት ቤት ሲያስቆፍሩ ተከትዬ እንዳያቸው ጋብዘውኝ ነበር፡፡ የሄድነው ሁሉም ነዋሪ ቆፍሬ እየተጠቀምኩ ነው ባለው መሰረት ክትትል በሚካሄድበት ቀን ስለነበረ አንዲት እማወራ ሊያሳዩን ወደ ጓሮ ወሰዱን፡፡

‹‹የታል?›› አለች ተቆጣጣሪዋ፡፡

‹‹የኸው››

‹‹የቱ?››

ሴትዮዋ ሽንት ቤት የሚሉት ሜዳውን ኖሯል፡፡

‹‹መች ቆፈራችሁ?›› ሲባሉ

‹‹አሁንማ ገብስ ተዘራበት›› ብለው እርፍ፡፡

አይ ከተምኛ ገበያ ሄዶ የሚገዛው ገብስ ምን ላይ እንደበቀለ አያውቅ!

 

ከዚያ ያቺ እትዬ ማንያዛታል (ስሟን  እንደዚህ ያልኩት የወንድም የሴትም ቅልቅል ነገር ነች ስላልኩ ነው፡፡ የሁሉን አመል የያዘች፡፡ ያውም ያምስት፡፡)

ምናለፋችሁ ይቺ ማንያዛታል ማታ ዉኃ አልቀዳች ኖሮ አህያዋን ሁለት ሃያ ሊትር የሚይዙ ጀሪካኖችን ጭና ሌሊት ወደ አይጥ ዉኃ መገስገስ፡፡ ዉኃውን ጭና ስትመጣ ወፍ ጭጭጭጭጭ አለ፡፡ መቼም አርፍዶ የተነሳው ጎረቤት ቅናት ላይጣል፡፡ ‹‹ማልደሻል በይ›› አላት ጎረቤቷ አቶ አስደንግጥ፡፡ አልጎምጉማ ሰላምታ ሰጥታው አለፈች፡፡ ሁልጊዜ በልቧ ሰድባው ነው የምታልፈው፡፡ እሱና ሚስቱ በሐብት ስለሚበልጧት አትወዳቸውም፡፡ እንጨት አያይዛ፣ ወጥ አፍልታ (ሰርታ አይባልም እዚያ)፣ ለከብቶች ድርቆሽ ሰጥታ፣ በርካታ የረሳኋቸውን ተግባራት ፈጽማ ስትጨራርስ ፀሐይ ወጣች፡፡ ልጆቿና ባለቤቷ ገና መነሳታቸው ነው፡፡ ሜዳ ከመድረስ በዘለለ ምንም አልሰሩም፡፡ ቁርስ በላልተው ወደየሚውሉበት አቀኑ፡፡ ፈረቃው የሆነው ወደ ትምህርት ቤት፣ ወደ ሥራም የሚሄደው ወደ ሥራው ተሰማራ፡፡

መቼም ዓይናችንን ከሷ ላይ አንነቅልም፡፡ የምንከታተለው እሷኑ አይደል? ሰጎን ከእንቁላሏ ላይ ዓይኗን እንደማትነቅለው እኛም ከማንያዛታል ላይ አንነቅልም፡፡

ሁሉንም ወደየሚውልበት ከላከች በኋላ ስጥ እያሰጣች ሳለች ጡሩምባ ነፊ ሲነፋ ሰምታ ጆሮዋን ሰጠች፡፡ ‹‹የእትዬ አመዘን እህት ሞታለችና ለቅሶ ድረሱ ተባላችኋል!›› ሲል ለፈፈ፡፡ ከሩቅ የለፈፈው ሲቀርብ በደንብ ተሰማት፡፡ እድርተኛ ስለሆነች እየተራገመች ወደ ለቅሶ ቤቱ ሄደች፡፡ ዛሬም በድንገተኛ ነገር ያሰበችውን ሥራ ሳትከውን ልትውል ነው፡፡ ከለቅሶ ለመቅረትም አትፈልግም፤ አንድም እድሩ ይቀጣታል፤ አለያም ለሷ መከራ የሚመጣላት አይኖርም፡፡ ከዚህ ሰሞንማ ለቅሶ ብዝት ብሏል፡፡ በዚያ ላይ በዓሉ፤ በዚያ ላይ የሥራው ጫና፡፡ ታህሳስ የሰብል መሰብሰቢያ ወቅት ስለሆነ ስራ ይደራረባል፡፡ የቤቱ ብቻ ሳይሆን የዱሩም አይቀርላትም፡፡ በዚህ ወር ልጆቿን ሥራ እንዲያግዟት አንድ ሦስት ቀን ከትምህርት ቤት ማስቀረት ሳይኖርባት አይቀርም፡፡ ሰዉ ቀስ በቀስ ተሰበሰበ፡፡ ወዲያውኑ ቀብር ዕለቱን ስለሆነ ተከትላ አምባዋሻ ወረደች! ምን የመንገዱን ውጣ ውረድ፣ የዕለቱን ትዕይንት ምን እነግርሃለሁ! ስትመለስ 10 ሰዓት ሆኖ ነበር፡፡ ደክሟትም አረፍ ማለት የለም፡፡ ሴት ልጅ የለቻትም፡፡ ሦስቱም ወንዶች ናቸው፡፡ ምሳቸውን ራሳቸው በልተው ኖሯል፡፡ ወንድ ወጥ ስለማይሰራ እንጀራ በበርበሬ ነበር የበሉት፡፡ ፀሐይ ስትጠላልቅ ሜዳ ወጥተው መጡ፡፡ ከብት አበሉ፡፡ የከብቶቹን በረት ቆላለፉ፡፡ እናታቸው ምሽት ራት ሰርታ አበላቻቸው፡፡ እንቅልፍ እስኪወስዳት አላረፈችም፡፡ ሥራውም አያልቅላት፡፡ ሌሎቹ እሳት እየሞቁ ከማውራት፣ የቤት ሥራ ያላቸውም ከመሥራት የዘለለ የቤት ውስጥ ሥራ አላገዙም፡፡ ዛሬ ያለፋትን እህል ማስፈጨትና ለደቦ ድግስ መደገስ ነገ ትሠራለች፡፡ ለአሂዶ ከብቶች መለመኑንና ሌላውን የዱር ስራ ባሏ ይወጣል፡፡

በዚህች ትንሽ ከተማ ገበሬዎች ተሰባስበው ስለሚኖሩባት ከተማ አልናት እንጂ መሬት የሌለው እንደሌለ ባለፈው ተነጋግረናል፡፡ የሳሲቶችን የታህሳስ 1985 ዓ.ም. ሕይወት ሰላሳ ዓመት ወደፊት ተጉዞ ከዛሬ ጋር ማወዳደር የሚፈልግ ቢኖር ይበረታታል፡፡ ዉሱን ለውጦች ናቸው ያሉት፡፡ ዉኃ ቦኖ፣ መብራት በየቤቱ (የጎዳና የለውም)፣ ቴሌቪዥን፣ በየቀኑ ምድብ መኪና፣ ሞባይል፣ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት፣ ጤና ጣቢያ ከመኖሩ በቀር ብዙም ለውጥ የለም ለማለት ይቻላል፡፡ እትዬ ማንያዝሻል ዛሬ እርጅና ተጫጭኗት ዘመኑ ያመጣውን የመብራትና ዉኃ ትሩፋት ትጠቀማለች፡፡ የዕለት ውሎዋም እምብዛም አልተቀየረም፡፡ ያኔ ሱቅ ስር፣ ጠላ ቤት፣ መንገድ ዳር፣ አንዲት ጥጋት ሆኖ የሚያወራው ሰው አሁንም አለ፡፡ እትዬ በእርግጥ መሬቷን የእኩል ስለሰጠች የማሳ ላይ ሥራ ቀርቶላታል፡፡ ከብቶቹ ስላሉ ግን ሙሉ በሙሉ ከግብርና ርቃለች ለማለት አንችልም፡፡        

 

አዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የተማርኩት አማርኛ ከአንዳንድ ነጥቦች ጋር

 

አዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የተማርኩት አማርኛ ከአንዳንድ ነጥቦች ጋር

እሁድ፣ ነሐሴ 2፣ 2015 ዓ.ም.

መዘምር ግርማ

ደብረብርሃን

 

አንዲት ሽቅብ የምትገለጥ ሲናር ላይን ደብተር ነበረች የመጀመሪያውን የዩኒቨርሲቲ የአማርኛ ትምህርት የተማርኩባት፡፡ ‹‹የጽህፈት ክሂል አንድ›› የተባለው ትምህርት የተሰጠን በመምህር ግርማ ነበር፡፡ መጀመሪያ የገባን ቀን በመረጥነው ርዕስ ላይ አንቀፅ እንድንጽፍ የክፍል ስራ ተሰጠን፡፡ እኔ የጻፍኩት ከደብረብርሃን አንጻር የአዲስ አበባን ህዝብ የአለባበስ ዘይቤ በማነፃፀር ሲሆን፤ በተለይም ሴቶቹ ላይ አተኩሬያለሁ፡፡ ለጽሑፌ ውበት ግነት ጨማምሬና አንድ የገጠር ሰው ቢያይ በሚሰጠው አስተያየት መልክ አድርጌዋለሁ፡፡ ሙግት ወይም ገለጻ ከሚያደርግ አንቀፅም የምትሻገርና ወደ ትረካ የምታደላ ስለሆነች መምህር ግርማ በቀጣዩ ቀን ጽሑፎቻችን አርሞ ሲመጣ ለክፍሉ ተማሪ በሙሉ አነበባት፡፡ በተጉለት የአማርኛ ዘዬ ስለተንቆጠቆጠች ተማሪውም ዘና ብሎባታል፡፡ ባለፉት ዓመታት የጻፉ ተማሪዎችን ጽሑፍ ሲያስነብበን እንዳደረገው ሁሉ የኔንም የማን እንደሆነች አልተናገረም፡፡ በአንደኛ ደረጃ የትምህርት ጊዜዬ ግጥም እገጣጥም ነበር፡፡ በሁለተኛ ደረጃም በአማርኛ ክፍለጊዜምንባብ ሳነብ በጥሩ ሁኔታ መተረኬን ጓደኞቼ ነግረውኛል፡፡ ለአስረኛ ክፍል ፈተና ዝግጅት የዳኛቸው ወርቁን ፈሊጣዊ አነጋገሮች መጽሐፍ ከኃይለማርያም ማሞ ትምህርት ቤት ቤተመጻሕፍት መምህር ተራመድ ተውሶልኝ አንብቤያለሁ፡፡ የአስራ አንድ ወይም አስራ ሁለተኛ ክፍል ተማሪ ሆኜም ፍቅር እስከ መቃብርን አንብቤያለሁ፡፡ በጣም ዉሱን ተግባራት ቢሆኑም ከአማካዩ ተማሪ አንጻር ለአማርኛ ዝንባሌ አለኝ ለማለት ነው እነዚህን መጠቃቀሴ፡፡ ከቃላት ዓይነቶችና ተፈጥሮ እስከ አገልግሎታቸው፣ ከተሳሳተ የቃላት አጠቃቀም እስከ አራዳ ቋንቋና ሙያዊ ቃላት በክፍል ውስጥ የምንማረውን በቤተመጻሕፍት በመምህር ደረጀ ገብሬ መጽሐፍ እናጠናክራለን፡፡ የምንጽፋቸውን አንቀፆች ለክፍሉ ተማሪዎችና ለመምህራችን የማንበብ ዕድል ይሰጠናል፡፡ ስለ ሰካራም ዓይነቶችና ስለ ጀግና የጻፍኳቸው አንቀፆች ትዝ ይሉኛል፡፡ አንድ ቀን የቤት ሥረ ተሰጥቶን ሞጋች ጽሑፍ ጽፌ መምህራችን ርዕሱን ሲያዩት ጥሩ እንዳልሆነ መክረውኛል፡፡ ከዚችም ከዚያችም ፖለቲካ እየቃረምኩ ፓርቲው በተፈጠረ በሳምንታት ውስጥ የቅንጅት ደጋፊ ሆኜ የኢትዮጵያ ቴሌቪዥንን የሚተች ጽሑፍ አዘጋጅቼ ነበር፡፡ ይኸውም ተሟጋች አንቀፅ ‹‹የኢትዮጵያ ቴሌቪዥንና በቀቀኖች አንድ ናቸው›› የሚል ርዕስ ነበረው፡፡ ዝርዝር አረፍተነገሮቹ ደግሞ ሁለቱ እንዴት አንድ እንደሆኑ ይሞግታሉ፡፡ መምህራችን ‹‹እናንተስ ተመርቃችሁ እዚያ አይደል የምትገቡት!›› አሉኝ፡፡ ትክክል ናቸው፡፡ የጽሕፈት ክሂልና ፖለቲካን ማነካካት አልነበረብኝም፡፡ ለነገሩ ትምህርትን ፖለቲካን ለማስረፅ የተጠቀምኩት እኔ ብቻ አልነበርኩም፤ የጋዜጠኝነት መምህራችን የሕወሃትን ፍልስፍና ሊያሰርጽብን ይሞክር ነበር፡፡ ስሙ የማነ ነው፡፡ የአዲስ አበባን የግል ጋዜጦች እያመጣ የፕሮፌሰር መስፍን ወልደማርያምንና የሌሎችን የፖለቲካ ጽሑፎች ከርዕስ አሰያየም እስከ ዝርዝር ጉዳያቸው ሲያበጥር ይውላል፡፡ ‹‹እንዴ መምህር፣ ይህ እኮ እንደዚህ ለማለት አይደለም›› ማለት አይቻልም፡፡ ያውም በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የመምህራን ፀባይ! ያውም ለትግሬ መምህር! አጥንትህም አይገኝም!

ወደ ዋናው ጉዳዬ ልመለስ፡፡ የአገረሰብ ርዕሰጉዳዮችን የሚያስተምረውን የፎክሎር ትምህርት መምህር መስፍን ሰጥተውናል፡፡ ዶርሰንንና ማሪያ ሊችን ለትውር እየጠቃቀሱ ስለ አገረሰባዊ አመጋገብ፣ አለባበስ፣ ትውን ጥበባት፣ ቤት አሰራር፣ ሕክምና  አስተምረውናል፡፡ ትምህርቱ አሳታፊ እንዲሆንም በየአካባቢዎቻችን ካለው ልማድና ባህል ጋር ላማስተሳሰር በመጠያየቅና በመወያየት እንድንማማር ያደርጋሉ፡፡ ስነቃልን በተመለከተ በዶክተር ፈቃደ አዘዘ በዚሁ ርዕስ የተዘጋጀውን መጽሐፍ ተጠቅመናል፡፡ ቆይቶ ሰለሞን ተሾመ ዳጎስ ያለ የፎክሎር መጽሐፍ ጻፈ እንጂ ማጣቀሻዎቹ በሙሉ የእንግሊዝኛ ነበሩ፡፡ እንግሊዝኛው ከአማርኞች አንጻር ለእኛ በመንፈቅ አምስት የእንግሊዝኛ ኮርሶች ለምንወስደው የእንግሊዝኛ ተማሪዎች ሳይቀለን አይቀርም፡፡ አማርኞች የሚያሳዝኑኝ ሁሉን ነገር የሚሰሩት ከእንግሊዝኛ መጻሕፍት ተርጉመው ነው፡፡ የሚያቀርቡት በአማርኛ ስለሆነ በጥራት መቅረብ አለበት፡፡ እንደኛ እንደ እንግሊዝኛ ተማሪዎች የተወሰነ መሳሳትን የማይፈቅዱ መምህራን አሏቸው፡፡ አማርኛን በንዑስ የምንማረውንም የተመለከትን እንደሆነ የተወሰኑ በቋንቋው አፍ ያልፈቱ ልጆች አሉ፡፡ ይህም ትግርኛና ኦሮምኛን አይጨምርም፡፡ እነሱ የራሳቸው ቋንቋዎች በንዑስ ስለሚሰጡ በአፍመፍቻዎቻቸው ለመማር ችለዋል፡፡  አማርኛን በንዑስ የሚወስዱት በቋንቋው አፍያልፈቱ ተማሪዎች ታዲያ በትጋት ስለሚያጠኑ ሁልጊዜ ውጤታቸው ከእኛ በላይ ነው፡፡ እኛ አማርኛን በአንደኛና በሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት እንደ ቀላል የማየት ልማድ ስላለን በዚያው ቀጥለን ቢ እና ሲ መቃም ለምደናል፡፡ በዚህ ዓመት አያት እንደሆነ ደውሎ የነገረኝ የአብአላው አፋር ጓደኛዬ ዋሲያ ረቢሳ ሲማ አማርኛን በንዑስ ተምሯል፡፡ የሁለተኛ ደረጃ ትምህርቱን ለዞኑ በምትቀርበው በመቀሌ ስለተማረ ትግርኛም ይችላል፡፡ አማርኛ የመረጠበትን ምክንያት እሱ ያውቃል፡፡  ለነገሩ ዋሲያ ስሙ እስከአያቱ በአፋርኛ ስለሆነ ‹‹ኢትዮጵያዊ ስም ያለኝ ኩሩ ኢትዮጵያዊ›› እያለ ስለሚናገር የትኛውንም ቋንቋ ቢማር አይደንቅም!

የአማርኛ ሥነጽሑፍ ትምህርት ለዘዋሪና ስራፈት የእንግሊዝኛ ተማሪ አይሆንም፡፡ የአ.አ.ዩ. እንግሊዝኛ ትምህርት ክፍል ተማሪን ያደድባል፡፡ አያሰሩንም፡፡ በአማርኛ ትምህርታችን እናልምጥ ብንል ግን የሥራችንን ያህል እናገኛለን፡፡ ላለመውደቅ ማጥናት ግድ ይላል፡፡ ያለዚያ ቋንቋውን አውቃለሁ ብሎ መታበይ በኤፍ ሰይፍ ያስቀስፋል፡፡ ማለቴ አብዛኞቹ አብረውኝ የተማሩት የአዲስ አበባ ልጆች ፊልም ውስጥ እንዳሉት ፈረንጆች እያወሩ በእንግሊዝኛ ትምህርት ከሲ እንደማይዘሉት ነው፡፡ ‹‹ያውም እንግሊዝኛ! ለዚያውም አዲስ አበባ! በቃ ተጫርክ፡፡ ከአዲስ አበባ ልጅ ጋር እንዴት ይሆንልሃል?›› የተባለልኝ ትንቢት ፉርሽ ሆነ፡፡ በአማርኛውም እንደሆነ ‹‹ያውም አማርኛ፣ ያውም ከአማሮች ጋር!›› ተብለው ሊሆን የሚችሉት የደቡብ ልጆች ልካችንን አሳይተውናል፡፡ የአማርኛ ሥነግጥም ይኖራል ብዬ በንዑስ ለመውሰድ የገባሁበት አማርኛ ሥነግጥም ብጠብቅ ብጠብቅ የለውም፡፡ የተባባሪ ፕሮፌሰር ዘሪሁን አስፋው የሥነጽሑፍ መሰረታውያን መጽሐፍ ላይ ካነበብኩት በላይ አልተማርኩም፡፡ ጋሽ ዘሪሁን የዝርው ልቦለድ በተለይም የአጭር ልቦለድ ትምህርት ሰጥተውናል፡፡ ትምህርቱ ስለተዋሃዳቸው ከትውር እስከ ትንታኔ ሲያስተምሩ በቃላቸው ነበር፡፡ የአርአያን ውሱን ክፍሎች ክፍል ውስጥ አንብበውልናል፡፡ ስዕሎቹንም አይተናል፡፡ እርሳቸው ካሰናዱት የአጭር ትረካዎች ስብስብ ‹ልብወለድ አዋጅና ሌሎችም … › የአፈወርቅ ገብረኢየሱስን የወልደዞፍና የወለተዞፍን ታሪክ አንብበውልናል፡፡ ያንን ትረካ ወደ ግጥም ቀይሬው መጀመሪያ ለዶርሜ ልጆች፣ ቀጥሎ ለክፍሌ ልጆች በመጨረሻም ባህል ማዕከል በአንድ ምሽት አንብቤዋለሁ፡፡  የታደሰ ሊበንን ጅብ ነች፣ ዉሻውና መንገዶቹ … የተመስገን ገብሬን የጉለሌው ሰካራም አንብበናል፡፡ ትንተኔዎችንም አንብበናል፡፡ በዚህ ዓመት ከዚህ ዓለም በሞት የተለዩት ደማሙ መምህራችን ስለሚያዝናኑን እንወዳቸው ነበር፡፡ ሌላኛው የሥነጽሑፍ ትምህርት የመምህርት ሰላማዊት ሲሆን ‹የኢትዮጵያ ሥነጽሑፍ ቅኝት› ይባላል፡፡ በኢትዮጵያ ውስጥ በአማርኛ ቋንቋ የተጻፈውን ሁሉ የሥነጽሑፍ ስራ ከነደራሲውና እስካገኘው የሂስ ምላሽ ማወቅ ይጠይቃል፡፡ የአማርኛ አነሳስ ላይ የተሰጡ መላምቶች፣ በ14ኛው ክፍለዘመን ለአፄ አምደ ጽዮን የተጻፉ መወድስ ግጥሞች፣ በ16ኛው ክፍለዘመን መሰለኝ የተጻፉ የአባ ጎርጎርዮስ ደብዳቤዎች፣ የኦርቶዶክስና የካቶሊክ የአማርኛ በራሪ ጽሑፎች፣ በውጪ አገር ሰዎች የተጻፉ ክታቦች፣ የማተሚያ ማሽን ሲመጣ የታተሙ ጽሑፎች፣ ጦቢያ፣ አግአዚ …. እያለ እኛ ዘመን ላይ ግጥም ይላል፡፡  በአስተማሪያችን የተመረጡትን ዋና ዋና መጻሕፍት ማንበብ ግድ ነው፡፡ ለአስር ማርክ አምስት ልቦለዶችን አንብበን ተንትነናል፡፡ እኔስ በንዑስ ስለሆነ በመንፈቅ አንዲት ትምህርት ነች፤ በዐቢይነት የሚወስዱትን ስቃይ አስቡት፡፡ ለዚህ አስረጂ የሚሆነኝ አንድ ቀን የጂማውን ልጅ ዋሴን ሌሊት ዘጠኝ ሰዓት ኬኔዲ ቤተመጻሕፍት አግኝቼው ወደ ዶርም እንሂድ ስለው ‹‹እስኪ አንቺ ሂጂ፤ እኔ እኮ አማሮ ነኝ፡፡›› ያለኝ ነው፡፡

ሌሎቹ ሁለት የአማርኛ ትምህርቶች የአማርኛ ሰዋስው ናቸው፡፡ ስማቸውን የረሳኋቸው አንድ ቀይና አንድ ጠይም መምህራን ያስተማሩን እነዚህ ትምህርቶች ከባድ ናቸው፡፡ ጠይሙ የኔ ሰው መሰለኝ፡፡ ቀዩ ደግሞ ፕሮፌሰር መሰሉኝ፡፡  የባዬ ይማምንና የጌታሁን አማረን የሰዋስው መጻሕፍት ሳያነብ እንደኔ በደብተሩ ብቻ የተማመነ ሲውን ማንም ላይነፍገው ይችላል፡፡ የእነዚህን ትምህርቶች ሁኔታ ሳስብ በአማርኛ ጥራትና ብስለት ከፍ ያለ ደረጃ የደረሱ የአሜሪካና የጀርመን ድምፅ ጋዜጠኞች፣ በሳል ቀደምት ደራስያን፣ የአገራችን ልሂቃን የሆኑ በርካቶች የቋንቋዎች ጥናት ተቋንም (የቋ.ጥ.ተ.) የቀድሞ ተማሪዎች አስታውሳለሁ፡፡ ጠቃሚዎቹን ሁለቱንም መጻሕፍት ለማንበብ ቀጠሮ ይዣለሁ፡፡ በነገራችን ላይ ጋዜጠኛ መዓዛ አሸናፊ የቋ.ጥ.ተ. ምሩቅ ነች ማለትን ሰምቻለሁ፡፡      

በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የቋንቋዎች ጥናት ተቋም ስር አራት የትምህርት ክፍሎች ነበሩ፡፡ የዉጪ ቋንቋዎችና ሥነጽሑፍ፣ የኢትዮጵያ ቋንቋዎችና ሥነጽሑፍ፣ የሥነልሣን (ማስተማሪያው እንግሊዝኛ የሆነ) እንዲሁም ቲያትር ጥበባት (ማስተማሪያው አማርኛ የሆነ) ነበሩ፡፡ አደረጃጀቱ በጣም ጥሩ ነበር፡፡ በዐቢይና በንዑስ ማስተማራቸው ተማሪው ሁለት ቋንቋዎችን አያይዞ እንዲማርና የተስተካከለ ዕውቀት እንዲኖረው ያግዛል፡፡ የህ አሰራር በዚህ ዘመን መቅረቱ ግን ትክክል አይመስለኝም፡፡ ክፍሎቻችን እንደ አጋጣሚ ሆኖ በየቋንቋዎቹ ማለትም በንዑስ በምንወስዳቸው የተከፋፈሉ ነበሩ፡፡ ለምሳሌ በእኛ ክፍል የአማርኛና የትግርኛ (ሰባት ስለሆኑ ለትግርኛ ትምህርት ብቻ ይለዩናል እንጂ ሌላውን አብረውን ይማራሉ) ተማሪዎች ነበርን፡፡ ኦሮምኛ ለብቻው ነው፡፡ ፈረንሳይኛ፣ ታሪክ፣ ጂኦግራፊ፣ አረብኛ የሚወስዱት በሌሎች ክፍሎች የተመደቡ ይመስለኛል፡፡ ተመርቀን ከወጣን በኋላ በመገናኛ ብዙኃን የሰማሁት የኢትዮጵያ ቋንቋዎችና ሥነጽሑፍ ትምህርት ክፍልን ወደ ሦስት ማለትም አማርኛ፣ ትግርኛና ኦሮምኛ የከፈለው ውሳኔ መምህራን ያልተቀበሉት ሲሆን እስከ ፌደሬሽን ምክር ቤትም የደረሰ ነበር፡፡ የፖለቲካ ውሳኔ አዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲን ሲያናጋው ያ የመጀመሪያው ስላልሆነ እንደበፊቶቹ ውሳኔዎች ሁሉ እሱም አለፈ፡፡ የእንቅስቃሴው መሪ የአማርኛና ኦሮምኛ መምህር አብርሃም ዓለሙም ከአገር ተሰደዱ፡፡ ያሳደገን የትምህርት ክፍልም ለሦስት ተከፈለ፡፡ የድህረ ምረቃ ትምህርቴን ልከታተል ስሄድ ደግሞ የቋንቋዎች ጥናት ተቋምንም አፈረሱት፡፡ ለመሆኑ ስንት ምሁራንን ያፈራና የራሱ ጥናታዊ መጽሔት ያለው ተቋም ይፈርሳል?