በራስ አበበ አረጋይ ቤተመጻሕፍት፣ ደብረ ብርሃን ስለተጀመረው ስልጠና

ከሥልጠናው በፊት አንድ ሃሳብ ልስጥዎት፡፡ ይኸውም እንደሚከተለው ነው፡፡ እቤትዎ ምግብ እያዘጋጁ የሚመገቡበት ሳምንታዊ የምግብ ሰንጠረዥ አለዎት? ወይንስ የለዎትም? እኛ በሥልጠናችን የምናደርገው የመጀመሪያው ነገር የምግብ ሰንጠረዥዎን አዘጋጅተው በአባላት እንዲተችልዎት ማድረግ ነው፡፡ በተቻለ መጠን የምግቡን ዓይነት ስብጥር ለማስተካከል ይሞክሩ፡፡ ቁርስ ከበድ ያለ ይሁን፡፡ ከምግብ በፊት ወይም በኋላ የሚበሉ ፍራፍሬዎችን ያካቱ፡፡ ይህ በፕሮግራም ምግብን የማዘጋጀት ነገር በህይወትዎ ሥነስርዓትን ለመልመድና የመርህ ሰው ለመሆን የመጀመሪያው እርምጃ ነው፡፡ ካሉን ቢያንስ አራት ስብዕናዎች የአንዱ፣ ማለትም የአካላዊ ማንነታችን፣ ግንባታ መሰረት ምግብ ስለሆነ የሱን ነገር መልክ ካስያዝን ሌላው ሰልፉን አሳምሮ ይከተላል፡፡

እን እኮ ሃብታም አይደለሁም!

 አይ እዚህ ቦታ ብዙም ስለማልቆይ!

 በፕሮግራም መታሰር አልሻም!

ሰበቡ፣ ሰበብ ሰበብ አለች! አንች ሰበበኛ፡፡

ሰበቡን ተወት አድርገው ይህን ዛሬ ይጀምሩትና የስኬት እርምጃዎን አንድ ይበሉ፡፡ የምግብ ሰንጠረዥዎን በኢንቦክስ ቢልኩልን ሃሳብ እንሰጥበታለን፡፡

ሌላው፡-

ዓመታዊ የጤና ምርመራ ማድረግ ሲሆን፤ በደብረ ብርሃን ከተማ ያን ያህል የሚያስተማምንና ከተላላፊ በሽታ የዘለለ ምርመራና ክትትል የለም ተብለናል፡፡ እስኪ የሕክምና ሰዎች አማክሩን፡፡

መልካም ቀን

መዘምር ግርማ

የእንግሊዝኛ ሥነ-ጽሑፍ መምህር

የራስ አበበ አረጋይ ቤተመጻሕፍተ መስራችና

ሐሳብ አመንጪ

mezemir@yahoo.com

The Boy Wearing the Arenguage Fota

This year, 2017, has kindly given me the chance to look back into my life. That is why yesterday I wrote to you how I felt hungry one day when I was in grade eight.
It was in that same year that I took Gash Tesfaye’s fota (scarf). My stepfather, Gash Tesfaye, is the father of my half-brother. If you find it hard to make a mental picture of me then, I had a pair of blue locally made trousers. Tadese made them for me, I remember. Thank you uncle! I forgot the color of my jacket which was made by my father. I wore pink sandals. I was not carrying sticks though. Before I forget it, let me tell you why this story is entitled as such. Arenguade Fota means green scarf. This Amharic phrase makes more sense to me than the English one. My friends who heard this story also refer to it using this Amharic phrase.
At 14, I was in Debre Birhan town to register in the high school. While I was walking idly and visiting this town, I discovered that I felt hungry. It was, I think, the bread a woman was selling that reminded me of my hunger. They were small round bread that this woman was selling for just 25 cents. What a time!
“Mam, how much is the bread?” I asked. “Twenty five cents!” she responded. I sent my hands to my pocket and took out fifty cents. Do you think that I thought I could be satisfied with one? No! I ordered two. I stood by the woman and ate one of the bread. It was hard to finish that bread without at least tea. After I was done with one, I didn’t know what to do with the other one.
“I would appreciate it if you take this one loaf of bread and give me the money back,” I begged the woman. She stared at me and giggled, “Hahahahahaha!” “Where do you come from?” she asked me. I told her. “Do you think a town like Debre Birhan is like your country? No bread can be returned. Just get out of my sight!” she responded. “Please Mam. I didn’t think that one would satisfy me,” I begged her. “Put it in your pocket and you will eat it later when you feel hungry,” she advised me. After I assured myself that she was unmovable, I cursed her in my heart, put my bread in my pocket and left.

The Day I felt very hungry

For an Ethiopian this experience cannot be a strange one. Feeling hungry has been a normal condition here. Unless, you know, you have some means to amass some fortune in an 'innovative' way. Personally, the word ‘hungry’ is one of the first adjectives I learned hungrily at lower grades. Teacher would say,"I am hungry." The whole class will keep repeating this realistic sentence after him.
(A note to the reader: If you think my English sounds bad, you better quit reading this story here. I learned it without bread that it sounds lifeless.)
I am inspired to write this story by the discussants at our library yesterday. Part of the New Year celebrations at the library was a discussion on the two calendars we use side by side, the Gregorian and the Julian. As a result of this emerged, albeit slowly, the issue of we and they – the West and the East – at least concerning the churches.
Regarding food, my friend Kibru told us that in the countries he had visited in Europe access to food is not a big deal. One Euro can feed you much. One Dollar can satisfy you. “What about one Birr?” I thought. This brought my childhood experience to life. Nowadays, a decent meal costs you more than fifty Birr in the town I live in. Forget today! Let us consider yesterday’s. My yesterdays were the bad and long old days.
I think I was in grade eight when I felt very hungry and asked my father for a solution. It was night. At that night we had no food at home for some reason. The main reason was I didn’t have a mother nearby. My mother went far. Where? Please don’t ask me. I just don’t know how to explain this.
My father gave me one Birr and told me to go to one of the restaurants and eat. You could buy enjera with wot for just one Birr. It was in 1992 Ethiopian Calender or 2000 G.C. Sasit was then just a small village which had a few restaurants. These were places where people sold food in their houses. I visited one after the other. They had no food for the night. When I told my father this news, I saw that he was deeply moved. He knew and I also definitely knew that there is another restaurant – which we didn’t visit in our lives. The question of the century I always ask myself is why I didn’t want to go to that place.
“Mezemir, why don’t you go to your granny’s restaurant and buy,” Dadi permitted me. The only place in Sasit where there was food for sale at that night was my granny’s place. I wondered if I should go there. Underneath my belly a hyena is residing and asking for food, at least in my mother’s words. After a long while, I decided to visit my granny’s place and headed towards there.
Standing by the door, I called out to the people inside and enquired if there was any meal for sale. After some thought, my granny invited me to enter. She explained that she had no wot/stew to serve the enjera/bread with. I was asked if I go for enjera with yoghurt. I nodded. She gave me enjera with yoghurt and pepper. I ate, her children watching every move I made. I was surrounded by people who ate alone. One of them once invited me to receive a mouthful and denied me and swallowed that himself. He also used to hit, hate and insult me.
Here follows the greatest and unexpected experience of my life. Humanity descended from the dark sky to my village. I tried to hand the Birr over to my granny. She saw me in astonishment. She felt sorry for me. “Mezemir, you don’t have to pay at your granny’s house. Do you think I take money from my children? Come at any time and eat. My son!” she said. I think she also hit her chest in sadness. I wondered what to do with the money my father gave me.
This story is part of the reason why I still don’t eat with people. This story reminds me of not visiting my granny’s house when I felt hungry unless I have money at hand. The issue of grandmother to me is - just she is my ancestor. This could be part of the reason why I don’t visit my family who are three-hour drive away from the place I live in. It could be for this reason that I am lonely among an ocean of people.
This is why I laugh at the hospitality Ethiopians claim to have. This expalains the odd behaviours my friends notice in me. I just don't know how to say it!
What did your relationship with your granny look like?

ከባንኩ ዘርፍ የምንማራቸው ሥርዓቶች

ዕለተ ሰኞ ነሐሴ 7፣ 2010 ዓ.ም ከሠዓት በኋላ በአዲስ ኢንተርናሽናል ባንክ ደብረ ብርሃን ቅርንጫፍ ተገኝቼ ነበር፡፡ በባንኩ በሥራአስኪያጅነት በሚሠራው በአዲሱ ዘለቀ መልካም ፈቃድ የባንኩን የተለያዩ ክፍሎች ለመጎብኘት ችያለሁ፡፡ ይህንንም ምልከታዬን አስመልክቼ ከባንኩ ዘርፍ ልንማር እንችላቸዋለን ስለምላቸው ትምህርቶች አንዳንድ ነገር ልጽፍ ወደድኩ፡፡ መልካም ንባብ፡፡

ሠዓት አክባሪነት

በባንኩ እንደሌሎች ባንኮች ሁሉ ሥራ የሚጀምረው በሠዓቱ ነው፡፡ ጠዋት 2፡00 ሠዓት ላይ መስኮቶች ሁሉ ለአገልግሎት ክፍት ናቸው፡፡ ማታም 12፡00 ላይ ሠራተኞች ሁሉ ሥራቸውን ጨራርሰው ወደ ቤታቸው ይሄዳሉ፡፡ ቀድሞ መውጣት የማይታሰብ ነው፡፡

ንጽህና

የባንኩ ወለል፣ ግድግዳ፣ ጠረጴዛዎች፣ ዕቃዎች ሁሉ ንጹህ ናቸው፡፡ ይህም በአገልጋዮቹና በተገልጋዮቹ በአእምሮ ላይ የሚኖረውን አዎንታዊና አስደሳች ስሜት መገመት ይቻላል፡፡

አለባበስ

አለባበሳቸው ከአንድ ባለሙያ የሚጠበቅና ፕሮፌሽናል ነው፡፡ ቡራቡሬ ነገር የለም፡፡ ከጥበቃ እስከ ሥራአስኪያጅ ድረስ ሽክ ማለታቸው ትልቅ ነገር ነው፡፡ ቆንጆዎች!

የደንበኞች መስተንግዶ

ደንበኞችን ጠብ እርግፍ ብለው የሚያስተናግዱት ሰራተኞች አቀራረባቸው ያስደስታችኋል፡፡ ቤተሰብነት ይሰማችኋል፡፡ ደንበኛን ዛሬ በጥሩ ሁኔታ ማስተናገድ ለባንኩ አጠቃላይ ስኬት ያለው ጥቅም አያጠያይቅም፡፡ በመስሪያ ቤቶች የምንለመከተው የነበረው ተለምዷዊ ቢሮክራሲ እየተወገደ ነው፡፡ ስልክ ደውለው ስለ አካውንታችሁም ሆነ አዲስ ስለመጡ አሰራሮች ያስታውሷችኋል፡፡

የሥራ አፈጻጸም

የሥራ አፈጻጸማቸውን አስመልክቶ ስንነጋገር ማታ ስራቸውን ሲጨርሱ ሁሉም የዕለቱን ሒሳብ ዘግተውና ሥራአስኪያጁም ያንን አጽድቆ ይወጣል፡፡ በሌሎች ቅርንጫፎችም ያሉት እንደዚያው ያደርጋሉ፡፡ አጠቃላይ የባንኩን ቅርንጫፎች አፈጻጸም የሚያየው ዋናው ማዘዣም ይህንን ይከታተላል፡፡ አንዲት ግድፈት ካለች የተዘረጋው ስርዓት እንዳይሄድ ችግር ያስከትላል፡፡ በማግስቱ በሚኖረው ስራ ላይ ጫና ይኖረዋል፡፡ ስራቸውን ሳያሳድሩ ይሰራሉ፡፡

መደራጀት

ኢትዮጵያውያን እንዲህ ተሰባስበው ዘመናዊ አሰራር ማካሄዳቸው ትልቅ ትምህርት ነው፡፡ ለሌላው ዘርፍም አንድ ትምህርት የሚሰጥ ተሞክሮ ነው፡፡ በትምህርት፣ በጤና፣ በግብርና በደምሳሳው በሁሉም ዘርፎች ዘመናዊ አሰራርን ለመዘርጋት የሚያስችል ትምህርት ይሰጠናል ባይ ነኝ፡፡

ዘመናዊነት

በኢንፎርሜሽን ቴክኖሎጂ የታገዘው፣ ዘመናዊ የአሰራርና የአመራር ሥርዓትን የተከተለውና ስሙም እንደሚያመለክተው ዓለም አቀፍ የሆነው ባንክ ለዕለት ከዕለት ኑሯችን ብዙ ትምህርት ልንወስድበት የምንችለው ነው፡፡

መረጃዎች

ከባንኩ ዓመታዊ መጽሔት እንዳገኘሁት በአገሪቱ

18 ባንኮች አሉ፡፡

16ቱ የግል ሲሆኑ 2ቱ የመንግሥት ናቸው፡፡

በ2017 ሦስተኛዋ ሩብ ዓመት 198 የባንክ ቅርንፎች በሃገሪቱ ተከፍተዋል፡፡
በመሆኑም የባንክ ቅርንጫፎች ቁጥር 3807 ደርሷል፡፡

አንድ ቅርንጫፍ ለ25000 ሰው ገደማ ያገለግላል፡፡

34 በመቶ ቅርንጫፎች በአዲስ አበባ ይገኛሉ፡፡

አጠቃላይ 49.2 ቢሊየን ብር ባንኮች ያንቀሳቅሳሉ፡፡

የግል ባንኮች 47.6 በመቶ ድርሻ አላቸው፡፡

ማጠቃለያ

ከውጭ እንዳመጣናቸው እንደ ባንክ፣ አየር መንገድ፣ ትልልቅ ሆቴሎች ዓይነት ዘመናዊነትን እንደሚከተሉ ተቋማት ሁሉ በየዘርፉ አሰራራችንን ብናዘምን የምንፈልገውን ብልጽግና ማምጣት እንችላለን፡፡ ለመሆኑ ከዚህ የባንኮች ተግባር እርስዎ ምን ተማሩ? ምንስ መተግበር ይቻልዎታል?

ጊዜን ፍለጋ! ጊዜ፣ የገባቸው የሚተጉለት፣ አብዛኞች የሚዘነጉት ሐብት … ካለፈው የቀጠለ

ደራሲ - ሊዮን ሆ

ተርጓሚ - መዘምር ግርማ

ክፍል 1፡ ተመራጭ የአሠራር መንገዶችና ጊዜ 

ግለሰቦች አመርቂ ውጤት ለማስመዝገብ ጊዜና ሐብታቸውን ምን ያህል በአግባቡ ይጠቀማሉ?  ቡድኖች ወይንም ድርጅቶችስ ትልልቅ ግቦችን ለመቀዳጀት የሚጠቅሟቸውን ጥሬ ዕቃ፣ የሰው ኃይል፣ ክህሎት፣ ገንዘብ ወይም የአስተዳደር አቅሞቻቸውን እንዴት ይፈጥራሉ ወይም ያሻሽላሉ? እንግዲህ አሁን እኔና እርስዎ የምርታማነት ጨዋታ አንዳንድ ማለት ጀምረናል፡፡ በዚህ ክፍል ብዙ ስራዎችን በፍጥነትና በጥራት ለመስራት የሚጠቅሙዎትን ሁሉንም ጠቃሚ ብልሃቶች አቀርብልዎታለሁ፡፡   

ስለማለዳ ሥራ ልምድዎ ድብቅ ጉልበት ምን ያህል ያውቃሉ?

አስተማማኝ የማለዳ የሥራ ልምድ መኖር ምርታማነትዎን ለመጨመርና አጠቃላይ ሕይወትዎን ለማሻሻል ከሚጠቅሙዎት ሁነኛ መንገዶች አንዱ ነው፡፡

የኔን (የሊዎን ሆን) የማለዳ የሥራ ልማድ ያየን እንደሆነ ጠንካራ ማሻሻያ ማድረግ ግድ የሚለው ነበር፡፡ እንዴት መሰለዎ? ጠዋት ከእንቅልፌ እንደነቃሁ ዝም ብዬ እየተገላበጥኩ ስልኬን መጎርጎር ብቻ ነበር ስራዬ፡፡ ጥሎብኝ በቃ እንቅልፍ ወስዶኝ ሳለ እንዲያው  ምን አምልጦኝ ይሆን እያልኩ ስፈልግ አረፍድላችኋለሁ፡፡ የእርስዎም እኮ እንደኔ እንደዱሮው ይሆንና ያርፈዋል ማሬ፡፡  ብዙዎቻችን ቀኖቻችንን የምንጀምረው ኢሜልና ማሕበራዊ ሚዲያችንን በማየት ነው፡፡ ይሁን እንጂ ይህ ጥሩ ልማድ ላይሆን ይችላል፡፡

ባልተtገባ መንገድ ማለዳችንን መጀመር ምርታማነታችንን ሊያነጥፈው ይችላል፡፡ በአንድ ቀን የተለመደው የሥራ ቆይታችን ስምንት ሠዓት ነው፡፡ ይሁን እንጂ ኃይላችን ከሠዓት ሠዓት ከፍ ዝቅ ማለቱን ሁላችንም እናውቃለን፡፡ ቀንዎን ተፍለቅልቀውና በጥሩ አቅም ሊጀምሩ ይችላሉ፡፡ ሆኖም ቀኑ እየገፋ ሲሄድ ትንሽ እንቅልፍ ሊያሰኝዎት ይችላል፡፡ ደህና ጉልበት ባለዎት ሠዓት ውጤታማ ስራ መስራት ግድ ይልዎታል፡፡

አእምሮዎ ስል በሆነበት ጊዜ መስራትን ይልመዱ፡፡

‹‹የማለዳ ስራዎ በሳምንት ከሃያ በላይ ሰዓት ያተርፍልዎታል›› የሚለው የቤንጃሚን ሃርዲ መጽሐፍ ጊዜያችንን በአግባቡ ተጠቅመን ስለምናተርፍባቸው ሁነኛ ዘዴዎች ጠቃሚ ነጥቦችን ያቀርባል፡፡

 ዋነኛው ምክንያት በጠዋት ከምን ጊዜውም በላይ ንቁና ዝግጁ መሆንዎት ነው፡፡ ብዙ ሰዎች ይህን የምርታማነት መስኮት በደንብ አልተጠቀሙበትም፡፡

ምን ያህል ስራ ሰሩ የሚለው በእርግጥ ምንም ዋጋ የለውም፡፡  የሰሩት ምንድነው የሚለው ነው ቁልፉ ጉዳይ፡፡

አነስተኛ ጥቅም ያላቸውን ጥቃቅን ስራዎች እየሰሩ እሰራዋለሁ ካሉት ዝርዝር ላይ እያንዳንዷን ዝርዝር ጫር እያደረጉ እያጠፉ ስራዎን መጀመር የሚፈታተንዎት ነገር ሊሆን ይችላል፡፡ ችግሩ ግን ራስዎን ከተጫነብዎት የትንንሽ ስራዎች ተራራ ጥግ እንደምንም ብለው ቆፍረው ባወጡ ጊዜ ድክምክም ብለው ጉልበትዎን የጨረሱበት ጊዜ ይሆናል፡፡ ይህም ትልልቆቹንና በዝርዝርዎት ላይ የበለጠ ጠቀሜታ አላቸው ብለው ያስቀመጧቸውን ስራዎችዎን መስራትን የበለጠ አዳጋች ሊያደርግብዎት ይችላል፡፡

ለአብነት አንድ መቶ የኢሜል መልዕክቶችን ስላዩ ምርታማ የሆኑ ሊመስልዎት ይችላል፡፡ ግን አባተሉዎት ነው መባል ያለበት፡፡ በማለዳ መጀመሪያ አንድ ትልቅ ዋጋ ያለውን ስራ ለመስራት ይቁረጡና ኢሜሉን ለኋላ ያዘግዩት፡፡

ይቀጥላል፡፡

እስከዚያው የእርስዎን ልምድ ያጋሩን፡፡

በኢትዮጵያ ክፉ ቀን ዳር ዳር ሲል

በህዝብ መካከል አላስፈላጊ ጥላቻ እንዳይፈጠር ለመከላከልና የተፈጠረውም ለወደፊቱ መማሪያ ይሆነን ዘንድ ገፃችን አንዳንድ ጉዳዮችን ያነሣል። ገጠመኛችሁን ዘርና ኃይማኖት ሳትጠቅሱ አጋሩን።
ምንጭ: ቃለመጠይቅ
The gathering storm in Ethiopia
Envisioning a scenario where there is no ethnic hatred and to learn from where there was any, we share with you some stories. Please share your stories without mentioning the group that targeted others or those who were targeted.
Source: Interview

"በዚያች አነስተኛ ከተማ ወጣቶች (ዱርዬዎች) በዘሩ ምክንያት ረብሻ በተነሳ ቁጥር ያሽቆጠቁጡት ጀመር። ወደ ትልቁ የክልሉ ከተማ ሸሽቶ ከርሞ ይመጣል። አሁን በግልጽ ባይሆንም ደበቅ እያለ በዚያች ከተማ በስጋት ይኖራል።"
"In that small town the youth target him whenever there was chaos. As a result, he moved to the nearby big town. He comes back when things calm down. At this time he is living by hiding himself."
"የክልሉ ሰዎች ሙሉ በሙሉ መጤ ጠልነት ስለሌለባቸው የአንዱ ከተማ የእግርኳስ ቡድን የከተማችንን ተጨዋቾች ሊደበድቡ ሲሉ የነሱው ቋንቋ ተናጋሪዎች የሌላው ከተማ ሰዎች አዳኗቸው። እነዚያንም ሰደቡ።"
"As it was not all the members of the ethnic group who are xenophobic, when members of one town's football club were about to attack our team, those from the other town but the same ethnic group defended us. They also insulted the attackers."
"ዱሮ ያክመን የነበረው የከተማችን ሥራ ፈጣሪ ሐኪም ንብረት የነበረው ሠው ሐኪም ቤት የፍየል መዋያ ሆኗል። አሣዘነኝ። በዘሩ ምክንያት አሳደውት ጠፍቶ ነው።"
"The clinic owned by the health practitioner who treated us has become a resting place for goats. He flew because they persecuted him for his ethnicity. I felt sorry."
"እናንተ እንደፈለጋችሁ አድርጉኝ እንጂ ከዚህ አልሄድም አለ። ተንበርክኮ ለመናቸው። ቤተክርስቲያን ረጂ ነኝ። ክፉ አላደረኩም አለ። በኋላ በህመም ሲሞት ካገሩ መጥተው አስከሬኑን ዘመዶቹ ሲወስዱት ለምን እንደዚህ አደረጉ ብዬ ገረመኝ።"
"Treat me as you like. I will not go anywhere," said the man and begged them kneeling down. He said he helped churches and did nothing to harm them. I felt confused when his relatives took his corpse to where he was born when he died of natural cause."

ሁሉ አማረሽን ‹ኢንተርኔት› አታውጧት፡፡

መዘምር ግርማ

የእንግሊዝኛ ሥነ-ጽሑፍ መምህር፣ ተርጓሚ፣ የራስ አበበ አረጋይ ቤተመጻሕፍት መስራችና ባለቤት፡፡

ይህ ጽሑፍ በአምስት መቶ ቃላት የተቀናበረና በሦስት ደቂቃ ውስጥ ተነቦ የሚያልቅ ነው፡፡

እንደ ሕዋ?

አሁን መንፈቀ ሌሊት ሲሆን፤ ደብረብርሃን በሚገኘው ቤቴ ሃሳቦቼን በጽሑፍ እያሰፈርኩ ነው፡፡ ከተወሰኑ ሠዓታት በፊት እንደ ኢትዮጵያ ሕዋ ሳይንስ ማህበር ከፋይ አባልነቴ የደብረብርሃኑ የቅርንጫፍ ማህበራችን ሊቀመንበር መምህር ግዛው ብርሃኑ የሰጠኝን ኮስሞስ የሚል ስለ አጽናፈ-ዓለም የሚያትት ዘጋቢ ፊልም እያያሁ ነበር፡፡ ከዚህ ፊልም ጋርም የሚያያዝ መልዕክት ላደርስዎ ግድ አለኝ፡፡

ነገሩ እንዲህ ነው፡፡ ኢንተርኔት ወይም በይነ-መረብ እንደ አጽናፈ-ዓለም ባይሆንም ለኛ ግንዛቤ አጽናፈ-ዓለም መሰል ሰው ሰራሽ ትስስር ነው፡፡ እኔና እናንተ ምንም ብንጥር ከአራት በመቶ በላይ የኢንተርኔትን ግዛት መዳሰስ አይቻለንም ይባላል፡፡ ከጥቁሩ (96 በመቶው) ክልል መግባት ፈጽሞ የተከለከለ ነው ይባላል፡፡ ያስቀስፋል፡፡

የሰው ልጅ መጻፍ ከጀመረ ጊዜ ጀምሮ አንድ መቶ ሰላሳ ሚሊየን መጻሕፍትን ጽፏል፡፡ እኛም ይህንን ማንበብ የምንችል አይደለን፡፡ ከዚህም ውስጥ በዚህች ባለችን እውቀትና ችሎታ በየስድስት ወሩ በየቋንቋው በእጥፍ ከሚጨምረው የመረጃ ቋት ስንቱን ማየት ይቻለናል? የጽሑፍ ብቻ አይደለም፤ የምስል፣ የድምጽ፣ የቪዲዮና ከዚህም ውጪ ሠነዶች አሉ፡፡ ዓለም እንዴት አንደዋለች በቪዲዮ የሚቀጸውን ጉግል ኧርዝን እንኳን ስንት ሆነን እንበረብረው ይቻለናል?

ሁሉ አማረሽ?

በእርግጥ እትዬ ሁሉአማረሽ የሚሏት ቆንጆ ተወልጄ ባደኩባት ሳሲት ከተማ አልነበረችም፡፡ እኛ ሰፈር እትዬ ሁሉ ግርጌሽ ነበረች፡፡ ሌላዋ ደግሞ አገሬው ስሟን መጥራት ስለማይችል ‹ሁሉ አገርሽ› የሚላት በሠማይ የምታልፍና ባስፈለጋት ቦታ ማረፍ የምትችል ፍጥረት አለች - ሄሊኮፕተርን መሆኗ ነው፡፡ ሁሉ… ሁሉ… ሁሉ… እያልን ስንሄድ እናንተም አገር የማትጠፋው ሁሉ አማረሽ ነች፡፡  ገበያ ወጥታ ያገኘችውን ዕቃ ስትነካካና ዋጋውን ስትጠይቅ የምትውል ቅንጡ እመቤት! ሁሉም ስለሚያምራት አንዱም ለየት ብሎ አይታያትም፤ አያረካትምም፡፡ ብዙ ቀን ስትመርጥና ሰው ስታደርቅ ውላ ሳትገዛ ትገባለች፡፡ ከስንት አንዴ ገዛችም ከተባለ የረባ ነገር ገዝታ አታውቅም ይባላል፡፡ መጣች ከተባለ ነጋዴ ሁሉ ስራዋንና አድራጎቷን ስለሚያውቅ ይማረርባታል፡፡ ታዲያ አንድ ነጋዴ ለቤተሰቦቿ ‹‹ሁሉ አማረሽን ገበያ አታውጧት›› ብለው ነገሯቸው፡፡ ስሟም ሁሉ አማረሽ ሆኖ ቀረ፤ እሷም ገበያ መውጣት ተወች፤ ቤተሰቧም ይሆናታል ያሉትን እቃ በጥንቃቄ መርጠው ገዝተው ያመጡላት ጀመር፡፡ ከዚያ ወዲህ ከበፊቱ የተሻለ ምርጥ እቃ ትጠቀም ጀመር፡፡ እድሜ ለቤተሰቦቿ፡፡ ግን እስከመቼ በሰው ተመርጦላት ትገፋዋለች?

ሁሉአማረሽ ኢንተርኔት ትጠቀም ጀመር፡፡

ያቺ ሁሉአማረሽ ትምህርቷን ጨርሳ ኢንተርኔት ትጠቀም ጀመር፡፡ ታዲያ ያዳቆነ ሰይጣን ሳያቀስ አይተውም እንደሚባለው ሆነና ያ ችግር መልኩን ለውጦ መጣላት፡፡ እንደሚከተለው እንይላት

ሀ. አንዱን ለመምረጥ የመቸገር ነገር አልለቅ አላት፡፡ ስትነካካና ከስፍራ ስፍራ ስትዘዋወር ትውላለች፡፡ ከድረገጽ ድረገጽ ትሄዳለች፡፡ ለሳይንስ፣ ለቴክኖሎጂ፣ ለፍልስፍና፣ ለዕውቀት ምናምን ቦታ አትሰጥም፡፡ የተለያዩ ጆርናሎችንም ሆነ የምርምር ተቋማትን አትቃኝም፡፡ አንድ ገጽ ላይ ስትገባም በሚያረካ መልኩ አታየውም፡፡

ለ. እንደ ገበያው ይህ የቴክኖሎጂ ገበያ ለየት አድርጎ የሚያወጣላት የምትፈለገው ገጽ የለም፡፡ ዓይኗ ገብቶላት ጊዜ የምታሳልፍበት የለም፡፡ ለብ ለብ ስታደርግ ትውላለች፡፡ የአእምሮ ኳሸርኳር ይዞሻል የሚሏት አሉ፡፡ በልቅምቃሚ መረጃ ስለተሞላች ያወቀች የሚመስላት ጊዜ አለ፡፡

ሐ. ገበያ ላይ ሰው ማድረቋ እዚህም አልቀረም፡፡ በቻቱ በምኑ ሰውን ተደርቃለች፡፡ በመሆኑም ሰዉ ይማረርባታል፡፡ ጊዜ ሰጥታ ብትሰራና ስራዋን አንድ ቀን ቁጭ ብላ ብትገመግም በሙሉም ባይሆን በከፊል ባሻሻለች ነበር፡፡

መ. አንድ ቀን ገበያ መውጣት የምትተው ትመስላለች፡፡ ገዢ እንጂ ሻጭ እንዳልሆነች ይታወቃል፡፡ ገበያ የራሷን የምታወጣው የላትም፡፡ ሰው በጻፈው ላይ ሃሳብ ለመስጠተ ትጣጣር ይሆናል፡፡ አንብባ ትጨርሰውም አትጨርሰው የሆነ ነገር ትላለች፡፡ የራሷግን ምንም የላት፡፡

ሠ. ከእንግዲህ እሷ ይህን መድረክ ወይም ገበያ ስላልቻለችበት በልጅነቷ እንደነበሯት ወላጆች ሁሉ የሚያስፈልጋትን መርጠው የሚያመጡ ሰዎች ስለሚያስፈልጓት በራስሽ ኢንተርኔት ዘንዳ ድርሽ አትዪም ተብላለች እላችኋለሁ፡፡ ጊዜ፣ ገንዘብ፣ ብዙ ሃብት አባከነቻ፡፡ ከሁሉ አገርሽ የምንማረው ነገር ብዙ ስለሆነ ሁላችንም ሃላፊነት የተሞላበት ስራ እንስራ እላችኋለሁ፡፡

     

ጊዜን ፍለጋ ! ጊዜ፣ ብልሆች የሚተጉለት፣ ደካሞች የሚዘነጉት ሐብት

ደራሲ  - ሊዮን ሆ

ተርጓሚ - መዘምር ግርማ

ዕቃን ወይንስ ጊዜን እንግዛ?

በጣም የሚፈልጉትን ነገር ለመጨረሻ ጊዜ የገዙበትን ወቅት ያስታውሱ፡፡ ቆይቶ ምን ተሰማዎት? መቼም ተደስተዋል፡፡ አሁንስ ሌላ በእውነት የሚፈልጉት ነገር አለ? አዲስ ላፕቶፕ፣ ስማርት ስልክ ወይንም አዳዲስ የወጡ ምርጥ ምርጥ ልብሶች? የፈለጉት ዕቃ ምንም ይሁን ምንም እሱን መግዛት ደስታን ያጎናጽፍዎታል፡፡ በመጨረሻም እቃውን በእጅዎ ሲያስገቡ እስኪ ልሞክረው ወይም ልጠቀምበት ብለው በማሰብ ይደሰታሉ፡፡ ምናልባት ‹‹ገንዘብ ደስታን አይገዛም›› የሚለውን ብሒል ሰምተው ይሆናል፡፡  አዎ! ለጊዜው ያንን የምንፈልገውን ነገር ስንገዛ ደስተኞች ልንሆን እንችላለን፡፡ ይሁን እንጂ፡-

ይህ ደስታ የእውነት እንዳይመስልዎት

የሰው ልጆች ጊዜያዊ ደስታን መፈለጋቸው ተፈጥሯዊ ባህሪያቸው ነው፡፡ ‹ጊዜያዊ ደስታ› የሚለውን አገላለጽ ምናልባት ለመቶዎች ጊዜያት ሰምተውት ይሆናል፡፡ የምንፈልገውን ነገር በፈለግነው ቅጽበት ማግኘት ማለት ነው፡፡ ይህ የ‹ጊዜያዊ ደስታ› ፍላጎታችን የመጣው በምድር ላይ ራሳችንን ለማቆየት በምናደርገው ጥረት ምክንያት ነው፡፡ እዚህ ጋ ዓላማዬ ስለ ጊዜያዊ ደስታ በዝርዝር ለማውራት አይደለም፡፡

‹ጊዜያዊ ደስታ›ን ፍለጋ በሰዎች ልጆች ተፈጥሮ ያለ ቢሆንም እኛ የምንኖረው በ‹ዘገየ ደስታ› በሚመራ ማህበረሰብ ውስጥ ነው፡፡ የ‹ዘገየ ደስታ› የሚባለው አንድን ነገር ፈልገን በፈለግነው ሠዓት ማግኘት ሳንችል ስንቀር የሚከሰተው ነው፡፡ ደሞዛችን እስኪከፈለን፣ በምንወደው ምግብ ቤት ምግብ እስክንበላ፣ ወይም በትልቅ ሆቴል ቡና እስክንጠጣ በትዕግስት እንጠባበቃለን፡፡ የፈለግነው ነገር ሲደርስ ደግሞ በጣም እንደሰታለን፡፡

ይህንን ነገር ጥበቃ የናፈቅነው ናፍቆት፣ የነበረን ምኞት ወይንም ይህ የዘገየው ደስታ ራሱ ስናገኘው ከሚሰማን በላይ ስሜታችንን ይነካዋል፡፡ ይህን ስሜት የሚያመጣውም ‹ዶፓሚን› ነው፡፡ ዶፓሚን በአእምሯችን ውስጥ ያሉትን የደስታ ቀጣናዎች የሚቆጣጠር ቅመም ነው፡፡ አንድን ነገር በጣም ከፈለጉት፣ በአእምሮዎ ውስጥ በሚካሄደው የዶፓሚን መለቀቅ  ደስታ እየተሰማዎት ነው ማለት ነው፡፡ የሆነው ሆኖ ያ የሚፈልጉት ነገር ግን የአስፈላጊነቱ ደረጃ ወደ ሁለተኝነት ወረደ ማለት ነው፡፡ እስኪ እንዲያው ቆም ብለው ያስቡት፡፡ ለረጅም ጊዜ እገዛዋለሁ በማለት ሲመኙት የነበረውን ነገር ከገዙት ከተወሰኑ ሰዓታት በኋላ ምን ተሰማዎት? መቼም እቃው እጅዎ የገባ ጊዜ የተሰማዎትን ያህል አይደለም፡፡ ሲመኙት የነበረው ጊዜ የነበረዎትንም ደስታ ያህል አይደለም፡፡ ይህ ተፈጥሯዊ ነው፡፡ ይህ እንግዲህ ሰው የመሆናችን ውጤት ነው፡፡

ይህ በዚህ መልኩ የሚሰማዎት ደስታ እውነተኛ ደስታ አይደለም፡፡ በእርግጥ ሰውነትዎ ውስጥ ከሚካሄደው ስነ-ሕይወታዊ እንቅስቃሴ አንጻር ስናየው የሚደሰቱት በዶፓሚን ርጭት ምክንያት ነው፡፡ ይህ የዶፓሚን ርጭት ሲያበቃ መልሰው ሌላ አዲስ ነገር የመፈለግ እድልዎ ሰፊ ነው፡፡ የዚህም ምስጢሩ የበለጠ ዶፓሚን ፍለጋ መሆኑ ነው፡፡ ‹‹ገንዘብ ደስታን አይገዛውም›› የሚለው ነባር አባባል ትክክለኛ ትርጉሙ እንግዲህ ይህ መሆኑ ነው፡፡ ይሁን እንጂ ገንዘብ ደስታን የሚገዛልዎ መንገድም አለ፡፡ ችግሩ እርስዎ በሚያስቡት መንገድ አይደለም እንጂ፡፡

ደስታን ከፈለጉ ጊዜን ይግዙ

የአሜሪካ ብሔራዊ የሳይንስ አካዳሚ በቅርቡ ባሳተመው መጽሔቱ የአንድን ጥናቱን ውጤት አቅርቦ ነበር፡፡ ለጥናቱም በሁለት ቡድኖች የተከፈሉ ሰዎች እያንዳንዳቸው ለየግላቸው አርባ አርባ ዶላር ተሰጣቸው፡፡ የአንደኛው ቡድን አባላት በገንዘቡ ማናቸውንም የፈለጉትን እቃ እንዲገዙበት ተነገራቸው፡፡ የሁለተኛው ቡድን አባላት በአንጻሩ የበለጠ ነጻ ጊዜ እንዲኖራቸው የሚያስችላቸውን እድል እንዲፈጥሩበት ተነገራቸው፡፡ ለምሳሌ ምግብ ከሚያዘጋጁ ይልቅ ተሰርቶ እንዲመጣላቸው እንዲያስደርጉ፣ ወይንም ቤታቸውን ራሳቸው ከሚያጸዱ ይልቅ ሌላ ሰው እንዲያጸዳላቸው እንዲያስደርጉ ታዘዙ፡፡ የጥናቱ ተሳታፊዎች እያንዳንዳቸው ደስታቸውን ከዜሮ እስከ ዐሥር ባሉት ቁጥሮች ተጠቅመው እንዲመልሱ ሲደረግ  ገንዘቡን ተጨማሪ ነጻ ጊዜ በመግዛት ላይ ያዋሉት ሰዎች እቃ ከገዙቱ ይልቅ በአንድ ሙሉ ነጥብ ልቀው ተገኝተዋል፡፡     

የተደሰቱት እንግዲህ መስራት ከማይፈልጉት ነገር ራሳቸውን በማላቀቃቸው ነው፡፡  በረጅም ጊዜ ሲታይ ገንዘቡን ተጨማሪ ጊዜ ለመግዣ ያዋሉት ሰዎች የላቀ የህይወት እርካታ ሲያገኙ፤ ተጨማሪ ሸቀጥ መሸመቱ ግን በእነዚያኞቹ ደስታ ላይ ያመጣው ለውጥ አልነበረም፡፡  

ሰዎቹን ያስደሰታቸው ያገኙት ነጻ ጊዜ ነው፡፡

ያ ያገኙት የጊዜ ፋታ ነው ደስታቸውን ያመጣላቸው፡፡ ገንዘቡ በቃ ተጨማሪ ጊዜ ለማግኘት የተጠቀሙበት መሳሪያ ነው፡፡ ገንዘቡ በመሰረቱ አላስፈላጊ ነው፡፡ ዋናው ቁም ነገሩ ጊዜን የሚያዩበትን መንገድ ማስተካከሉ ላይ ነው፡፡

እያንዳንዳችን በቀን 24 ሰዓት አለን፡፡ [በበለጸገው ዓለም?] የሴቶች አማካይ የእድሜ ጣሪያ 81.2 ዓመት ሲሆን፤ የወንዶቹ ደግሞ 76.4 ነው፡፡ ከሞላ ጎደል አብዛኞቻችን እኩል ጊዜ አለን ለማለት ይቻላል፡፡ እያንዳንዷ ሰዓት ወይንም ደቂቃ በአስፈላጊው ነገር ማሳለፍ መቻል ደስተኛ ህይወትን የመፍጠሪያው ዓይነተኛ መንገድ ነው፡፡

እርስዎ ሁልጊዜ ብትለት ወይንም የስራ ጫና የሚሰማዎት ከሆነ፣ ለራስዎም በቂና የተስተካከለ ጊዜ ያለዎት ካልመሰለዎት ሁኔታውን ለማስተካከል ለውጥ ማምጣት ይኖርብዎታል፡፡     

ገንዘብ ይኑረኝ ወይንስ ጊዜ?

ጊዜ አላቂ ነው፡፡ እያንዳንዳችን በዚህ ዓለም ላይ ያለነው በጊዜያዊነት ነው፡፡ ጊዜን በብልሐት መጠቀም አስፈላጊ ነው፡፡ ይሁን እንጂ ምንም የማይጠቅሙዎትን ነገሮች በመፈጸም ጊዜዎትን ሊያባክኑ መቻልዎት እሙን ነው፡፡  ብዙዎች ሰዎች ጊዜያቸውን የሚያሳልፉበት መንገድ ይህ ጊዜያቸው ምንም ገደብ የለውም አንዴ የሚያሰኝ ነው፡፡ ነገሩ ግን በተቃራኒው ነው፡፡

እስኪ በየቀኑ ዐሥር ዐሥር ብር ይቆጥባሉ ብለን እናስብ፡፡ በአንድ ዓመት ጊዜ ውስጥ 3650 ብር ይኖርዎታል፡፡ በተመሳሳይ መንገድ ከጊዜ በኋላ የሚጠቀሙበት ዐሥር ደቂቃ በየቀኑ ቢያስቀምጡ በዓመቱ መጨረሻ 60 ሠዓታት ይኖሩዎታል፡፡

የእርስዎ ምርጫ ታዲያ የቱ ነው?

አብዛኛው ሰው ገንዘቧን ይመርጣል፡፡ ይገባናል፡፡ ሰዎች ተጨባጭ ነገር ይፈልጋሉ፡፡ ገንዘብም በተፈጥሮው ልንቆጥበው የምንችለው ነው፡፡ ብናጣው ደግመን ሰርተን ልናገኘውም እንችላለን፡፡ የጊዜ ነገር ግን ወዲህ ነው፡፡ አንዲት ሠዓት ካለፈችን ለዘላለሙ አልፋ ትቀራለች፡፡ አብዛኞቹ ሰዎች ብዙውን ጊዜ የሚዘነጉት ነገር ቢኖር እነዚያ የተከማቹ 60 ሠዓታት ከ3650 ብሩ የበለጠ ዋጋ ሊኖራቸው መቻሉን ነው፡፡ ጊዜያችንን በትክክል ዋጋ እንሰጠው ዘንድ በአእምሯችን ውስጥ ተጨባጭ ወደሆነ ነገር ልንቀይረው ግድ ይለናል፡፡

ገንዘብ ተጨባጭ ሆኖ ጊዜ ተጨባጭ አይደለም?

ሕይወታችን የተለያዩ ክንውኖች ድምር ነው፡፡ እያንዳንዷን የምንለፋለትን ነገር የምናደርገው በመጨረሻ በጎ ዓላማ አስቀምጠን ነው፡፡  ማንኛችንም ብንሆን ከማያስደስቱ ይልቅ ብዙ አስደሳች ጊዜያት እንዲኖሩን እንፈልጋለን፡፡ ለምንወዳቸውም ይህንኑ እንመኛለን፡፡

እነዚህን ነገሮች ለማገኘት የሚከፍሉት ዋጋ ግን ምንድነው?

ያ ዋጋ ጊዜ ነው፡፡ እያንዳንዱ ነገር የሚደረገው መቼም ለዚህ ሲባል ነው፡፡ አንድን ነገር የምናደርግበት ጊዜ ከሌለን ያ ነገር ትርጉም አልባ ነው፡፡ ቢሊየነር ሊሆኑ ይችላሉ፡፡ ያንን ለማጣጣም ያለዎት ግን አንዲት ሠዓት ብቻ ከሆነች ቢሊየኑ የስሙን ያህል ዋጋ የለውም፡፡

ገንዘብን እንዴት እንደምናገኝና እንደምናጣ በይበልጥ ይገባናል፡፡  ለአብነት አንዲት መቶ ብር መሬት ላይ ብትጥሉ ወዲያውኑ ተመልሳችሁ እንደምታነሷት እርግጥ ነው፡፡ አንድ መቶ ደቂቃ ያለምንም ስራ ብታሳልፉ ግን መቼም ምንም አይመስላችሁም፡፡

የጊዜን ውሱንነት ብናውቅም ብዙውን ጊዜ ውሱን እንዳልሆነ ነው የምናስበው፡፡ አንድ መቶ ብር በጀት እያለዎት አንድ መቶ ሽህ ብር ወጪ ማውጣት እንደሚያከስርዎት እሙን ነው፡፡ ጊዜን እንዲህ ማድረግ ግን የበለጠ ይጎዳዎታል፡፡

‹‹ሌሎች ዕቅዶችን በማቀድ ላይ የምታጠፋው ጊዜ ሕይወት ይባላል፡፡›› ጆን ሌነን፡፡

ገንዘብ ይህን ያህል ተጨባጭ የሚመስለን እኮ በዙሪያችን ያሉት ነገሮች በሙሉ የገንዘብ ዋጋ ስለተተመነላቸው ነው፡፡ የነገሮችን አንጻራዊ ዋጋ ለመተመን ይጠቅመናል፡፡ ለጊዜም ግን ይህን ማድረግ እንችላለን፡፡

ጊዜን የመለኪያው ትክክለኛው መንገድ

አንድ ቀን 24 ሠዓታትን ይይዛል፡፡ ሁሌ በሠዓት ውስጥ ስድሳ ደቂቃ፣ በደቂቃም ውስጥ ስድሳ ሴኮንዶች አሉ፡፡ አንዳንድ ሕይወት ረጅም፣ አንዳንዱ ደግሞ አጭር ቢሆንም እርስዎ ግን ከ70 እስከ 80 ዓመት ዕድሜ ይኖራሉ ብለን እናስብ፡፡ ከዚህ ውስጥስ ምን ያህሉን በወጣትነትና በመልካም ጤንነት ያሳልፋሉ? ከነዚህ ዓመታት ውስጥ በሕይወትዎ ዋጋ ከሚሰጧቸው ሰዎች ጋር የሚያሳልፏቸውስ ስንቶቹን ነው?

ጊዜን በደቂቃዎች ወይንም በሰዓታት እንደሚለካ ነገር ከመቁጠር ይልቅ እንዴት እናሳልፈዋለን የሚለውን መመልከት ይጠቅማል፡፡ የሕይወትዎ ጥራት የሚለካው በጊዜዎ ጥራት ነው፡፡ እርስዎም በአንድ አቅጣጫ ከሚያዩት ይልቅ በበለጠ አተያይ ሊያዩት ይገባል፡፡

እስኪ ለምሳሌ ራስዎን የሚከተሉትን ጥያቄዎች ይጠይቁ፡-

በቀን ውስጥ ስንት ሠዓታትን ተናደው፣ ሰግተው፣ እርካታ አጥተው ወይንም ተበሳጭተው ያሳልፋሉ?

ከሚወዷቸው ጋር ዝም ብሎ እቤት ውስጥ አብረዋቸው በመቀመጥ ሳይሆን በጥሩ ግንኙነት ምን ያህል ጊዜ ይቆያሉ?

ራስዎን በማሻሻል ስራ ላይ በየቀኑ ወይንም በየሳምንቱ ምን ያህል ጊዜ ለማሳለፍ አስበዋል?

እንዲያው በማይረዷቸው ምክንያቶች የማያስደስቱዎትን ስራዎች በመስራት የሕይወትዎን ምን ያህል ሠዓታት ይፈጃሉ?

በአንድ ምሽት ከ6 እስከ 8 ሰዓታት ያህል በእንቅልፍ እናሳልፋለን፡፡ ግን ምን ያህል ሠዓታት ናቸው እውነተኛ ረፍት የሆኑት? ስለዚህ ምን ያህሉን እንዲያው አልጋችን ላይ ተጋድመን አሳለፍናቸው?

ለእነዚህና እነዚህን ለመሳሰሉ ጥያቄዎች መልስ የሚፈልጉና እርምጃ የሚወስዱ ከሆነ የራስዎን ሕይወት ጥራት ለመቆጣጠር በሚያስችልዎት መንገድ ላይ ሊገቡ ነው ማለት ነው፡፡  ካልሆነ ግን ለመጀመር ጊዜው አሁን ነው፡፡

ስራዎትን ትተው እያንዳንዱን ቀን እንደፈለጉ እንዲያሳልፉ እየመከረኩዎት አይደለም፡፡ ያ ምክንያት-አልባና የማይመስል ነገር ነው፡፡ ስለነገሮች እንዴት ማሰብ እንዳለብዎትና ምን ላይ ለማተኮር እንደሚወስኑ በየቀኑ ሊመርጧቸው የሚችሏቸው በርካታ ምርጫዎች አሉልዎት፡፡ እርስዎ ልብ አሉትም አላሉት እነዚህን ምርጫዎች ሁልጊዜ ይመርጣሉ፡፡ እነዚህን ምርጫዎች ልብ ብለው ሕይወትዎን የሚቆጣጠሩ ከሆነ ትርጉም ያለው ጊዜ የሚያሳልፉባቸውን በርካታ ሠዓታት፣ ቀናት እንዲሁም ዓመታትን ይቀዳጃሉ፡፡ እያንዳንዱ ሰው በየቀኑ ተመሳሳይ ሃያ አራት ሠዓት አለው፡፡ ቢሆንም እርስዎ ግን ከሚያስቡት በላይ ከዚህ ጊዜ አብዛኛውን በቁጥጥርዎ ስር ማዋል ይችላሉ፡፡

የመጀመሪያው እርምጃዎ መሆን ያለበት ጥራት ያለውን ሕይወት ዝም ብሎ ለንግግርዎ ማሳመሪያ ሳይሆን እውነተኛ እሴት ለማድረጊያ መጠቀም ይኖርብዎታል፡፡   

በመሰረቱ የሕይወትዎ ጥራት የሚበየነው በጊዜዎ ጥራት ነው፡፡

የእንቅልፍዎን ጥራት በእጅጉ የሚያሻሽሉ ትናንሽ ተግባራትን በቀኑ ውስጥ ቢወስዱ ምን ይመስልዎታል?

አለያም የሃያ ደቂቃ የቀን እንቅልፍ በመተኛት የዕለቱን ምርታማነትዎንና የሰውነትዎን አቅም ያሳድጉ፡፡

ከጓደኞችዎና ከሚወዷቸው ጋር በሚገናኙባት አጭር ጊዜ ጥልቅ ትስስር ያለው ቆይታ ቢያሳልፉስ?  

እነዚህ እንግዲህ ከላይፍ ሃክ ዋና እሴቶች አንዱ የሆነውን የጊዜዎን ጥራት መጨመርን አስመልክቶ ካከማቸናቸው በርካታ መንገዶች እጅግ ጥቂቶቹ ናቸው፡፡

በህይወታችን ካሉን ትልልቅ ቁጭቶች የተወሰኑት ጊዜያችንን ለማሳለፍ በወሰንባቸው መንገዶች ምክንያት ያጣናቸው ዋጋ ያላቸው ጊዜያት ናቸው፡፡ እነዚህን ጊዜያት መልሰን ለመኖር ወይንም የተለዩ ምርጫዎችን ለማድረግ እንችል ቢሆን ልንከፍል የምንችለውን በሚሊዮን የሚቆጠር ገንዘብ አስቡት፡፡ ስለዚህ ጊዜዎ በትክክል ዋጋ እንዲኖረው የማድረግ ምርጫን ያድርጉ፡፡ አሁን በሕይወት ሳሉና እየተነፈሱ ሳለ፤ አጅግ ዘገየሁ ብለው አያስቡ!  

በበርካታ ክፍሎች ይቀጥላል!

የእንትን ብሔረሰብ አባላት እንደሚጠሉት በምን አወቀ?

ነሐሴ 1፣ 2010፡፡

ደብረ ብርሃን፡፡

የኦክስፎርድ የእንግሊዝኛ መዝገበ-ቃላት ለአንድ ነገር የሚኖረን ‹‹ጽኑ ምክንያት-የለሽ ፍራቻ›› ሲል ቃሉን ይበይነዋል፡፡ በስልኬ ያለኝ መዝገበ-ቃላት በበኩሉ ‹‹አመዛዛኝነት በዞረበት ያልዞረ በልክፍት ደረጃ ያለ ፍራቻ›› ሲል ይፈታዋል፡፡ ትርጉሙን እንደዚህ አውቀን ቃሉን ለማወቅ መቻኮላችን ያለና የነበረ ቢሆንም ቃሉን ለአፍታ እናቆየውና ርዕሰ-ጉዳያችንን እንመርምር፡፡ ‹‹ቃሉንማ አውቀዋለሁ! አንተ አሳስተህ ተረጎምከው! እኔ ባለሙያ ስለሆንኩ በተሻለ መጠን አስረዳለሁ!›› ለሚል ሰው የአስተያየት መስጫው ክፍት ነው፡፡

የአንድን የእንግሊዝኛ ቃል ፍቺ በማብራራት ጀመርኩ፡፡ የአማርኛ አቻ አለው ወይስ የለውም ብሎ ለሚጠይቀኝ ሰው መልሴ አይጠፋም ነው፡፡ ቃሏን ዛሬ ከአንድ ቪዲዮ ስሰማት ‹‹ምነው በፖለቲከኞቻችን ዘንድ ተዘወተረች!›› ብዬ ለመምዘዝ በቃሁ፡፡  

‹‹የእንትን ህዝብ ለምንትስ ህዝብ ፎቢያ አለው›› በማለት ንግግራቸውን፣ ሃሳባቸውንና ድርጊታቸውን ምክንያታዊ የሚያስመስሉ ፖለቲከኛን ስሰማ ደነገጥኩ፡፡ ህዝቡ የሰዎች ድምር በመሆኑ ጉዳዩን ወደ ሰዎች ደረጃ አውርደን እንነጋገር፡፡

ፎቢያ ያላቸው ሰዎች እንዴት ልጆቻቸውን ለሚጠሉት ይድራሉ?

ጽኑ ምክንያት-የለሽ ፍራቻ ካለው እንዲጋባ ማን ያስገድደዋል?

የፖለቲካ ጋብቻ መሰላቸው እንዴ!

ጥያቄ ሳላበዛ ወደመሰለኝ መልስና ማብራሪያ ልሂድ፡፡

በመደበኛው የማህበረሰቡ ኑሮ ልጅን ለመዳርም ሆነ ለራስ የትዳር አጋር ለመፈለግ  ሁኔታው በዘላቂነት ተጽዕኖ ያለው በመሆኑ የትዳር አጋር ምርጫው በጥንቃቄ ይፈጸማል፡፡ ይህም በአብዛኛው በቋንቋ፣ በኃይማኖት፣ በትውልድ ስፍራ፣ በኑሮ ደረጃ ወዘተ ተመሳሳይነት ያለው ሰው ፍለጋን ያመጣል፡፡ ከህዝብ እንቅስቃሴ፣ ከዓለም ስልጣኔ፣ ከተግባቦት መጨመር፣ ከአገር ምስረታ ጋር የሚያያዙ ምክንያቶች ከማህበረሰብ ውጪ ማግባትን ግድ ይሉታል፡፡ ከዘመናዊነት ጋር የሚመጣ ከአንድ ማህበረሰብ ውጪ ካለ ሰው ጋር የሚፈጸም ጋብቻ በአገራት ደረጃ ይቅርና በዓለም አቀፍ ደረጃ እየጨመረ ነው፡፡ የአንድ አገር ሰው የሌላን አገር ሰው አግብቶ በሰላም እንደሚኖር ይታወቃል፡፡ እኛ አገር በተቃራኒው ከስልጣኔ መንበር በየጊዜው እየራቅን ቁልቁል እየወረድን ስለሆነ በማህበረሰባችን ውስጥ ብቻ እየተጋባን እንገኛለን፡፡ ከውጪ አናስገባም ብለናል፡፡ ይህም የሚያሳየው ትናንት የሰለጠንን ዛሬ በአንጻሩ ያቆለቆልን መሆናችንን ነው፡፡ በሃገራችን አንዱ ማህበረሰብ ከሌላው ሲጋባ የኖረው ተዋዶ እንጂ የፖለቲካ ዓላማ ኖሮት አይደለም፡፡ ነገሥታት አድረገውት ሊሆን ቢችልም ግለሰቦች ግን ሊያስቡት አይቻላቸውም፡፡

ጋብቻ ከትስስሮች ሁሉ የላቀው ስለሆነና ፍሬውም ለዘመናት የሚቆይ ስለሆነ መነሻ ምሳሌ አደረግነው፡፡ይሁን እንጂ በሌላ ዘርፍም ቢሄዱ ጉዳዩ ያው ነው፡፡ ጋብቻ ለመፈጸም ድፍረት ያለው የእውነት ይወዳል ማለትም ስለሚቻል ነው፡፡    

አባቶቻችን ያልተማሩ ሞኞች ስለነበሩ ባህላቸውን፣ ቋንቋቸውን፣ ኃይማኖታቸውን፣ ማንነታቸውን አደጋ ላይ የሚጥል ውሳኔ ስላደረጉ ብቻ እኔ አላደርገውም የሚሉም አይጠፉም፡፡ ለሰው ልጅ ተፋቅሮ መኖርና ለዓለም ሰላም ካልጠቀመ የኔ ቋንቋ ምንድነው! ማንነቴስ! ኃይማኖቴስ! ተደፍጥጠዋል የሚልም ይኖራል፡፡ ታዲያ አዲስ ማንነት ቢያዝስ ምን ይኮናል?

ህብረተሰቡ ይጠሉኛል ባላለበት ሁኔታ፣ ጠላ የተባለውም እጠላቸዋለሁ ባላለበት ሁኔታ ይጠሉናል ማለት ምንድነው? ለራስ የፖለቲካ ትርፍ ሲባል ህዝብን የሚያጣላ ነገር ከመደርደር የሚያፋቅር ነገር ማምጣት አይቻልም ወይ?

ለፖለቲከኛው መጠየቅ የሚፈልጋቸው ጥያቄዎች አሉኝ፡-

ሀ. በጽኑ እንደሚጠሉ በምን አወቅህ?

ለ. ህብረተሰቡ በየትኛውም ዓለም እንዳለው አንዱ ላንዱ ከሚሰጣቸው ባህሪያትና ቀልዶች በዘለለ የከረረ ነገር አይተሃል?

ሐ. ምክንያት-የለሽ ፍራቻ እንዴት ይኖራል?

መ. አመዛዛኝነት የሌለው ፍራቻ እውነት እኛ አገር በህዝብ ዘንድ አለ?

ሠ. በልክፍት ደረጃ ያለ ፍራቻስ?

አሁን እዚህ እቤቴ በምሽት እየጻፍኩ (ሐምሌ 30፣ 2010፣ ከምሽቱ 7፡17 ላይ) ሳለሁ አንድን ህዝብ ፈርቻለሁ? አልፈራሁም፡፡ ለምን ብዬ? በወገን መሃል ነኝ ብዬ አምናለሁ፡፡

በእንትናችን ምክንያት ይሰድቡናል ሲባል የከረመውን ነገር አንድ ወቅት ከሰው ጋር ባደረኩት ወግ እንደተረዳሁት የሚገርም ግንዛቤ ጨብጫለሁ፡፡ ሰዳቢ የተባለው ህዝብ አንድ አባል የነገሩኝ ነገር ቢኖር ‹‹እነሱ እኮ በእንትናቸው ይኮሩብናል›› የሚል ነው፡፡ ‹‹እኛ እንደነሱ አንትን ባይኖረንም ሰርተን እናገኛለን›› ዓይነት ነገር መሰለኝ ያሉኝ፡፡ ይንቁናል የተባለው ነገር የሚያስከብራችሁ ሆኖ ተገኘ፡፡ ‹‹ጎረቤቴ ይህን ያወራ ይሆናል›› ብሎ ከማሰብ የራስን ሃሳብ መኖር የሚሻል ይመስለኛል፡፡ ያኔ ከተጋነነ ፍራቻ ራሳችን ነጻ እንወጣለን፡፡ ምናልባት እኛው ከሆንንስ የተጋነነ ፍራቻ ያለብን! ራሳችንን እንመርምር፡፡

ከጽሑፉ በኋላ የመጡልኝ ሃሳቦች፡-

ወደ ሌሎች ስንጠቁም አራቱ ጣቶቻችን ወደራሳችን ይጠቁማሉ የሚለው አባባል ለአሁኑ ጉዳያችን ትክክለኛ ማስረጃ ነው፡፡

ይፈሩኛል ብሎ መኖር ምን ጥቅም አለው? እፈራቸዋለሁ ቢሆን የራስን ስሜት ስለሆነ በእርግጠኝነት መናገር ይቻላል፡፡

ምን አልባት ፈርተው ከሆነም መፍራታቸው ይጠየቅ፡፡

እውነት ከፈሩ አይዟችሁ በላቸው፡፡

በፍርሃት እንዲሞቱ ብትፈቅድ ግን ዋጋ የለውም፡፡

እኛና አነሱ እያልክ ከምትከፋፍል አርፈህ ስራህን ብትሰራ ምን አለበት

እሱና እኔ ከምትል እኛ ብትል አስደናቂ ጥምረት ይፈጠርና በጋራ ታድጋላችሁ፡፡

የፉክክር ቤት ሳይዘጋ ያድራል፡፡

የጥርጣሬ ቤት ከንቱ አደጋ ይጠብቀዋል፡፡

የበለጠ የፍራቻ ቤት የፈሪ ዱላና ያልተጠበቀ ውድመት ያስከትላል፡፡

የተማረው ወደ ትውልድ ቀዬው ያለመመለሱ ሲፈተሽ

የራስ አበበ አረጋይ ቤተመጻሕፍት የዕለቱ መልዕክት

ነሐሴ 1፣ 2010፡፡

ደብረ ብርሃን፡፡

የጽሑፉ ዓላማ፡- ሁላችንም ‹‹እሱ እኮ የዚህ አገር ልጅ ነው!›› የሚለንን መጥቀምና ማገዝ እንዳለብን ለማስታወስ ነው፡፡   

‹‹በየትኛው የአገራችን ክፍል የተማረው ሰው ወደ ቀዬው ተመልሶ ለውጥ ለማምጣት ቻለ?›› ብለን አእምሯችንን ለመፈተሽ እንሞክር፡፡

ይህን አረፍተነገር ቃል በቃል እንመንዝር ብንል  እንኳን ብዙ ቁም ነገሮችን ማውጣት እንችላለን፡፡ 

ሀ. በየትኛው የአገራችን ክፍል?

ይህን ሃሳብ ስንመነዝረው ከመቀሌ እስከ ሞያሌ፣ ከጎሬ እስከ ጎዴ፤

ከገጠር እስከ ከተማ፤

ከለማ እስካልለማ፤

ለመድረስ ከሚያዳግት እስከ ምቹ፤

የተለያዩ ኃይማኖቶች፣ የሥልጣኔ ደረጃዎች፣ ቋንቋዎች፣ ባህሎችና አመለካከቶች ያሏቸውን

የትኛውንም ዓይነት ክፍል ማለታችን ነው፡፡

ለ. የተማረው ሰው?

በህብረተሰቡ ‹‹የተማሩት ምን አመጡ?›› የምንባለውን፤

በአካባቢያችን ያለውን የትምህርት ደረጃ አልፈን ለትምህርት ሲባል የወጣነውን፤

ሰርተፊኬት፣ ሌቭል 1፣2፣3፣ ወዘተ፣ ዲፕሎማ፣ ዲግሪ፣ ማስተርስ፣ ፒኤች ዲ፣ አጫጭር ስልጠና ወዘተ ያለንን

በትምህርት እንጀራ የወጣልንን፤

የሚያውቀን ታዳጊ እንደሱ/ሷ ተምሬ ትልቅ ደረጃ እደርሳለሁ የሚለንን፤

ማለታችን ይሆን?

 ሐ. ወደ ቀዬው?

ዘር ማንዘራችን ከተወለድንበት ሥፍራ የሚመዘዘውን፤

ወላጆቻችን በአካባቢው የተወለዱትን፤

ወላጆቻችን ለሥራ ጉዳይ በሄዱበት የተወለድነውን፤

አካባቢውን አድገንበት ትዝታውና ውለታው ያለብንን፤

ዘለግ ላለ ጊዜ የሰራንበትን፤

ውኃውን የጠጣነውን፤

በንገዱ ያለፍን ያገደምንበትን፤

ትዝታው ውል የሚልብንን፤

እልቆ መሳፍርት ነገር ልናነሳለት የምንችለውን ማለት እችል ይሆን?

መ. ተመልሶ?

ቋሚ መኖሪያውን ወደዚያች ስፍራ ቀይሮ፤

በልቦናው ወይም በእግረ-ህሊናው ሄዶ፤

ረዘም ላለ ጊዜ ሄዶ ቆይቶ፤

ለአጭር ጊዜ ሄዶ ሰርቶ፤

ለአንዲት ቀን ሄዶ፤

ሠ. ለውጥ ለማምጣት ቻለ?

ጫማ እያላችሁ ያለማድረግ ልማዳችሁን ተዉ ካለ፤

ሃሳቡን ካጋራ፤

ካወያየ፤

ግጭት ከፈታ፤

ትምህርት ቤቱን ተመልሶ ካየ፤

የእምነት ተቋሙን ካሰራ፤

ዛፍ ከተከለ፤

ችግረኛን ከረዳ፤

የቴክኖሎጂ ውጤቶችን ካስተዋወቀ፤

ሌላው ቢቀር በመንደሩ ሄዶ ከተንጎራደደ (እንደሱ እሆናለሁ የሚሉ ልጆች ሊወጡ ስለሚችሉ)፤

ምርጫ ከተወዳደረ፤

ቆቅና ጅግራ ካደነ፤

ግብረ ሰናይ ድርጅት ካመጣ፤

ስልጠና ከሰጠ፣ ካሰጠ፤

በገቢ ማመንጫ ቡድን ካደራጀ፤

ዝርዝሩ አያልቅ ብሎን እንቸገር ይሆን?

ወገኖቼ፣

ወገኖቼ ማለቴ ላቀርባችሁ ስለምችል፣ ስለምወድ፣ ስለሚገደኝ፣ ስለማይቆጨኝ፣ መልካም የሆነው ሁሉ ወዘተ ነው፡፡

ቀስ ብለው ራስዎን ይዘው ይከተሉኝ፡፡

በምናብ፡፡

አንድ አፍታ፡፡

ከተቻለ በዚያች ቀዬ አብሮዎት ላደገ ሁነኛ ወዳጅዎ ይህን ጽሑፍ ይላኩለት፤ አንብቦም ተወያዩበት፡፡ አንድም ነገር አድርጉ፡፡

በዚያች ቀዬ አካላዊ ትዝታ፡-

አፈሩን ሲፈጩ የነበረው፤

በባዶ እግርዎት ሲሄዱ የነበረው፤

ፀሐይ ላይ ሲቀመጡ የነበረው፤

ሲያምዎት የነበረው፤

ሲርብዎት የነበረው፤

ሲጠግቡ የነበረው፤

ቀን የሚውሉባቸው ስፍራዎች፣ አመሻሽ የሚያሳልፉባቸው የተለመዱ ቦታዎች፣ ሌሊት የሚያድሩበት ቦታ (አልጋ፣ ድብዳብ፣ መደብ፣ መሬት፣ ሳጥን ላይ፣ ምድጃ ….)

መጸዳጃ ቤት ነበር ወይስ አልነበረም?

ወሳኝ የህይወትዎ ጊዜያትስ - ልደት፣ ግርዘት፣ ክርስትና፣ ሰርግ፤

በዚያች ቀዬ መንፈሳዊ ትዝታ፡-

ቤተክርስቲያናችሁ፣ መስጊዳችሁ፣ የአምልኮ ዛፋችሁ፤

መንፈሳዊ አባቶቻችሁ፤

የበዓላት ቀናት፤

ስታዝኑ፤ ስትደሰቱ፤

ጾምና ጸሎቱ፤

የቡድን አምልኮው፤

ለተቸገረ ያበላችሁበት፤

የተጣላ ያስታረቃችሁበት/የታረቃችሁበት፤

አምላክ ተቀይሞኛል የምትሉበት፤

አምላክን የተቀየማችሁበት፤

በየዘርፉ በርካታ ትዝታ ያላችሁ ያች ቀዬ አሁን በምን ዓይነት መልኩ ተለውጣለች? ‹‹እኔ አካባቢዬን መለወጥ እችላለሁ›› ብለን ማመን አለብን ይህን ጉዳይ ከዳር ለማድረስ፡፡ ተስማማን መሰለኝ፡፡ እንቀጥል፡፡ የተወሰኑ ዘርፎችን ለይተው እርስዎ ሲያድጉ ከነበረው የተሻለ ለማድረግ የድርሻዎትን ይወጡ፡፡

ምን ምን ሊያሻሽሉ እንደሚችሉ እንነጋገር፡፡

ሀ. ሰፈራችሁ

ለ. ትምህርት ቤታችሁ

ሐ. የእምነት ተቋማችሁ

መ. ማህበራዊ ግንኙነታችሁ

በእነዚህ ዘርፎች አንድ አንድ ነገር ለመስራት ከተነሱ ሌላውም እየተሰካካ ይፈታል፡፡ ጓደኞችዎ ደግሞ ከእርስዎ የበለጠ የጋለ ስሜት ስላላቸው በአራት ዘርፈፎ እንዲሁ መስራት ይቻላቸዋል፡፡

ያኔ

የሥልጣኔ ጮራ እናንተ ቀዬ ሰተት ብላ ትገባለች፡፡

የሰራችሁትን ስለምትጽፉት ሌሎችም ይከተሏችኋል፡፡

ጸጸት አይኖርብዎትም፡፡

በሌሎች የህይወትዎ ዘርፎች ስኬቶችን ይቀዳጃሉ፡፡

ውለታ ቢስነት አይሰማዎትም፡፡

ለተግባር ስለተነሳሱ አመሰግናለሁ፡፡

ከጽሑፍ በኋላ የመጡ ሃሳቦች፡-

ሀ. በኢትዮጵያ ሬዲዮ በአንድ ወቅት የሰማሁት ሰው ሃገር ውስጥ ቀርቶ ለመስራትና ለእረፍት ሲል ጥሎት ወደመጣው ውጪ አገር ላለመሄድ የወሰነው ከሃያ ዓመታት በፊት ቁጭ ብሎ ጫማ የሚያስጠርግበት ድንጋይ በመጣም ጊዜ እዚያ ስፍራ መኖሩ አሳዝኖትና የቀዬውን ያለመለወጥ አይቶ ነው፡፡

ለ. የህይወት መንገዱ የጠፋቸውና እኛ አንድ አፍታ ችግራቸውን አይተን ብንመክራቸው ሊለወጡ የሚችሉ የልጅነት ጓደኞችና የምናውቃቸው ሰዎች አሉ፡፡ የባንግላዴሹ ማህሙድ የኑስ የሚሊዮኖችን ህይወት እንዴት እንደለወጡ አንብቡ፡፡

ሐ. እኛን ያዋለዱን እናቶች የት ይሆኑ? እንደኛ ልጅ አላቸውን?

መ. ለትምህርት ቤታችን ለዓመት ማስታወቂያ መጻፊያ የሚበቃ ማርከር ከ100 ብር የሚበልጥ አይመስለኝም፡፡